Snelweglandschap en de architectuur van kunstwerken

woensdag 11 augustus 2021

Jeroen Mensink. architect/directeur bij JAM* architecten. Foto door Kees Hummel

In een compact land als het onze raken infrastructuur en de gebouwde omgeving steeds meer met elkaar verweven. Waar in de 20ste eeuw onze snelwegen de automobilist nog over Hollandse parkways door het open polderlandschap leidden, worden snelwegen zelf een verweving van weg en landschap, verankerd door markante civiele kunstwerken.

In dit snelweglandschap wordt infrastructuur zelf het kunstwerk, een uitgestrekt gebouwd object met ‘gevels en daken’. Op ons bureau tekenen we dan ook plattegronden, aanzichten, doorsneden en principedetails voor infrastructuur, zoals voor elk ander gebouw. Inclusief aansluitingen op watersystemen, energiestromen en duurzame materialisering. 

Omdat ons stedelijk gebied grootschalige infrastructuur steeds dichter nadert, ontstaan op het grensvlak steeds vaker problemen met geluid en - meer recent - stikstof. Dat zorgt voor meer en meer gevels langs snelwegen in de vorm van geluidschermen. Schermen die steeds hoger en langer worden. Deze schermen vormen daarmee een barrière, maar de schermen bieden ook kansen. Bijvoorbeeld voor de opwekking van energie (dadelijk meer daarover), maar ook voor het versterken van ecologie en biodiversiteit. We werken momenteel aan verschillende schermen die begroeid zijn met gevarieerde beplanting, ruimte bieden aan nestmogelijkheden voor insecten en samen met een ecologische oever langs de randsloot een afgeschermde ecologische verbinding creëren langs de weg.

Niet alleen snelwegen, maar ook gebiedsontsluitingswegen binnen steden worden steeds vaker als onderdeel van de openbare ruimte ingepast en vormgegeven. Het project Leidse Ring Noord is daar een goed voorbeeld van. Wat een hoofdverkeersader is tussen de A4 en de A44, dwars door de stad, wordt vooral benaderd als een opwaardering van een langzaam verkeernetwerk in een aantrekkelijker openbare ruimte. Voor de gemeente Leiden is infrastructuur een belangrijke ontwerpopgave, die integraal onderdeel uitmaakt van de openbare ruimte.

Terug naar energie en infrastructuur. De recent verschenen RES’en hebben hun zoekgebieden voor de opwekking van energie vaak geprojecteerd op snelwegtracés. Bundeling is geen gekke gedachte: beide veroorzaken immers hinder voor de leefomgeving. Ook voor PV-panelen wordt gekeken naar snelwegen en dat klinkt logisch. Toch gaan die twee mank. Grote windturbines moeten minimaal 30 meter van de rand van de weg worden geplaatst en passen daarom bijna nooit binnen het areaal van de snelweg. Als ze in de buurt van de snelweg geplaatst worden, staan ze vaak achter op de kavel van een boer. 

Voor de opwekking van zonne-energie kijkt Rijkswaterstaat liever naar grootschalige locaties voor energieopwekking, zoals de Maasvlakte. De Provincie Zuid-Holland bewijst met de aanleg van drijvende PV-panelen in de aansluiting van de RijnlandRoute op de A4 dat het wel degelijk kan. De claim van de RES’en op het snelweglandschap moeten we serieus nemen. 

Laten we integraal werken aan de architectuur van de snelweg en de duurzame inpassing van infrastructuur in snelweglandschappen.


Dit artikel verscheen in Stedebouw & Architectuur, editie Gevels & Daken van 2021. De volledige editie is te lezen via onze digitale bibliotheek.

Reactie toevoegen

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Projecten versnellen door opgaven apolitiek te maken

21 jul om 07:30 uurtimer12 min

In het huidige, onrustige tijdsgewricht komen veel planontwikkelingen tot stilstand. Politieke strubbelingen en…

Lees verder »
descriptionArtikel

Stedelijke vernieuwing circulair door tijdelijke placemaking

16 jul om 07:30 uurtimer6 min

Het circulaire Stedelijke Vernieuwingsinitiatief van Leeuwarden is ook voor stedenbouwkundigen een kweekvijver…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kunnen we Nederland transformeren tot klimaatbestendig park?

14 jul om 07:30 uurtimer10 min

Hoe realistisch is het dat we Nederland kunnen transformeren tot een klimaatbestendig park waarin wonen, werken…

Lees verder »
descriptionArtikel

Groots denken en grote plannen vergen stevig leiderschap

7 jul om 07:30 uurtimer12 min

Gebiedsontwikkeling vraagt naast het maken van stedenbouwkundige plannen om diverse vormen van samenwerking,…

Lees verder »
descriptionArtikel

Oud-minister Sybilla Dekker: ‘Begrijp hoe besturen werkt’

30 jun om 07:30 uurtimer13 min

Jarenlang stopte het Rijk de ruimtelijke ordening onder de zoden. Tot verdriet van Sybilla Dekker, voormalig…

Lees verder »
descriptionArtikel

Bewoners maken de buurt

25 jun om 07:30 uurtimer6 min

De Amsterdamse Rekenkamer waarschuwde dit voorjaar voor onleefbare en onveilige nieuwbouwwijken. In een column…

Lees verder »
descriptionArtikel

Nieuwe inspiratie voor toekomst en inrichting van Nederland

23 jun om 09:30 uurtimer14 min

Vanuit haar studie en werk ontwikkelde Mare de Wit niet alleen een scherpe focus op het thema water, maar ook…

Lees verder »
descriptionArtikel

Gebiedsontwikkeling: mens en maatschappij te veel een niche

12 jun om 07:30 uur

Vrouwen domineren ons nieuwe themanummer Gebiedsontwikkeling en niet in het minst dankzij de keuze van…

Lees verder »