Snelweglandschap en de architectuur van kunstwerken

woensdag 11 augustus 2021

Jeroen Mensink. architect/directeur bij JAM* architecten. Foto door Kees Hummel

In een compact land als het onze raken infrastructuur en de gebouwde omgeving steeds meer met elkaar verweven. Waar in de 20ste eeuw onze snelwegen de automobilist nog over Hollandse parkways door het open polderlandschap leidden, worden snelwegen zelf een verweving van weg en landschap, verankerd door markante civiele kunstwerken.

In dit snelweglandschap wordt infrastructuur zelf het kunstwerk, een uitgestrekt gebouwd object met ‘gevels en daken’. Op ons bureau tekenen we dan ook plattegronden, aanzichten, doorsneden en principedetails voor infrastructuur, zoals voor elk ander gebouw. Inclusief aansluitingen op watersystemen, energiestromen en duurzame materialisering. 

Omdat ons stedelijk gebied grootschalige infrastructuur steeds dichter nadert, ontstaan op het grensvlak steeds vaker problemen met geluid en - meer recent - stikstof. Dat zorgt voor meer en meer gevels langs snelwegen in de vorm van geluidschermen. Schermen die steeds hoger en langer worden. Deze schermen vormen daarmee een barrière, maar de schermen bieden ook kansen. Bijvoorbeeld voor de opwekking van energie (dadelijk meer daarover), maar ook voor het versterken van ecologie en biodiversiteit. We werken momenteel aan verschillende schermen die begroeid zijn met gevarieerde beplanting, ruimte bieden aan nestmogelijkheden voor insecten en samen met een ecologische oever langs de randsloot een afgeschermde ecologische verbinding creëren langs de weg.

Niet alleen snelwegen, maar ook gebiedsontsluitingswegen binnen steden worden steeds vaker als onderdeel van de openbare ruimte ingepast en vormgegeven. Het project Leidse Ring Noord is daar een goed voorbeeld van. Wat een hoofdverkeersader is tussen de A4 en de A44, dwars door de stad, wordt vooral benaderd als een opwaardering van een langzaam verkeernetwerk in een aantrekkelijker openbare ruimte. Voor de gemeente Leiden is infrastructuur een belangrijke ontwerpopgave, die integraal onderdeel uitmaakt van de openbare ruimte.

Terug naar energie en infrastructuur. De recent verschenen RES’en hebben hun zoekgebieden voor de opwekking van energie vaak geprojecteerd op snelwegtracés. Bundeling is geen gekke gedachte: beide veroorzaken immers hinder voor de leefomgeving. Ook voor PV-panelen wordt gekeken naar snelwegen en dat klinkt logisch. Toch gaan die twee mank. Grote windturbines moeten minimaal 30 meter van de rand van de weg worden geplaatst en passen daarom bijna nooit binnen het areaal van de snelweg. Als ze in de buurt van de snelweg geplaatst worden, staan ze vaak achter op de kavel van een boer. 

Voor de opwekking van zonne-energie kijkt Rijkswaterstaat liever naar grootschalige locaties voor energieopwekking, zoals de Maasvlakte. De Provincie Zuid-Holland bewijst met de aanleg van drijvende PV-panelen in de aansluiting van de RijnlandRoute op de A4 dat het wel degelijk kan. De claim van de RES’en op het snelweglandschap moeten we serieus nemen. 

Laten we integraal werken aan de architectuur van de snelweg en de duurzame inpassing van infrastructuur in snelweglandschappen.


Dit artikel verscheen in Stedebouw & Architectuur, editie Gevels & Daken van 2021. De volledige editie is te lezen via onze digitale bibliotheek.

Reactie toevoegen

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

De 10 voordelen van collectief wonen

22 mei om 07:30 uurtimer8 min
Lees verder »
descriptionArtikel

Pleinen synoniem voor publieke gezondheid

21 mei om 07:30 uurtimer8 min

Tijdens het sfeervolle, tweede Blue Zone Festival in Amersfoort - boordevol kennis en ontmoeting - stonden…

Lees verder »
descriptionArtikel

Thonik: strepen laten strategie stralen

20 mei om 07:30 uurtimer13 min

De ontwerpers van thonik ontwikkelen visuele identiteiten die je terugziet in uitingen als supergraphics,…

Lees verder »
descriptionArtikel

Excursie: honderden woningen binnen UNESCO Werelderfgoed

14 mei om 07:30 uurtimer4 min

Hoe bouw je honderden nieuwe woningen in een gebied dat officieel te boek staat als UNESCO Werelderfgoed? Je…

Lees verder »
descriptionArtikel

Bereken de hittestress in straten en op pleinen

13 mei om 07:30 uurtimer11 min

Veel pleinen in Nederland zijn ingericht voor markten en evenementen en ontberen klimaatadaptieve kwaliteiten.…

Lees verder »
descriptionArtikel

Nieuw platform en magazine: Ruimte voor Bewegen

12 mei om 07:30 uurtimer3 min

Nederland beweegt nog veel te weinig en daarom groeit de roep om de openbare ruimte beweegvriendelijker te…

Lees verder »
descriptionArtikel

Blue Zone Festival Score: ranglijst ideale leefomgeving

9 mei om 07:30 uurtimer10 min

Welke buurt, wijk of regio in Nederland vormt de ideale leefomgeving om gezond ouder te worden? De nieuwe Blue…

Lees verder »
descriptionArtikel

Architect van de stedelijke rafelrandjes

8 mei om 07:30 uurtimer15 min

Pal naast een kale bouwplaats langs een van de allerlaatste rafelrandjes binnen de Amsterdamse ring werkt…

Lees verder »