Pleinen synoniem voor publieke gezondheid

De Schot David Sim (Gehl Architects, Kopenhagen) hield in de Prodentfabriek een pleidooi voor het ontwerpen van steden (Soft City) die uitnodigen om gezond te leven, met meer beweging en meer sociale interactie. In zijn presentatie nam Sim boulevards en mediterrane pleinen (zoals in Venetië) als uitgangspunt. Ouders zitten er relaxt op het terras en hun kinderen kunnen er veilig spelen. Wie wil dat vakantiegevoel niet? Lijnrecht daartegenover staan hoge flatgebouwen, waarvan is bewezen dat kinderen al vanaf de vierde verdieping minder gezond zijn dan zij die lager wonen.

Menselijke maat

Het weer in het noordwesten van Europa vraagt van stedenbouwers weliswaar een aangepaste benadering, maar Sim gaf tal van voorbeelden die goed helpen. Bouw geen torenhoge flats, maar lagere blokken met een hogere dichtheid, waar de menselijk maat echter wel ruimte biedt voor meer ontmoetingen. Sociale interactie is immers een van de kenmerken van blue zones. Ook een groen binnenhof van zo’n woonblok biedt die ruimte en zorgt tevens voor een gunstiger microklimaat: warmer in de winter, koeler in de zomer. Van belang is verder dat de woningen een mix van sociale klassen mogelijk maakt. Als een wijk zo goed is ingericht, blijft die ook aantrekkelijk voor gezinnen die anders wegtrekken naar de voorsteden.

Een plein is wat Sim betreft synoniem voor publieke gezondheid. Auto’s krijgen weinig plek in zijn plannen, terwijl volgens hem bewezen is dat meer ruimte om langs winkels te flaneren een hogere omzet genereert dan meer parkeerplaatsen. Maak dus veel meer publieke ruimtes, aldus Sim. Al is het maar een simpel straatschaakbord: je ziet dat het altijd mensen trekt die een praatje met elkaar maken.

Ook wil Sim dat er meer aandacht wordt geschonken aan de begane grond dan wel de plint van gebouwen, met daarboven lagen voor kantoren en woningen. Alles wat op ooghoogte is, trekt onze aandacht en bevordert interactie. Dat geldt evengoed voor barretjes en terrassen als voor kleine voortuintjes van woningen.

Zorg in het centrum van een stad verder voor een veilige, brede, groene en/of overdekte stoep. En trek het trottoir door, waar een zijweg jouw pad kruist. Zo wandel je sneller door de stad, wat ook wordt gestimuleerd door zebra’s te verbreden. De daardoor ontstane veiligheid trekt meer wandelaars naar de stad en bevordert opnieuw bewegen. Als voorbeeld toonde hij het Spaanse Pontevedra, waar onder meer de tijd om in het centrum wandelend bepaalde plekken te bereiken, is uitgewerkt op een plattegrond. Handig en uitnodigend!

Gezonde Stad

Bij Arcadis zijn tools onderzocht die gemeenten en provincies een gereedschapskist bieden om hun leefomgeving te verbeteren. En dat met projecten als de Gezonde Stad Index en de Handreiking groen in en om de stad. De index helpt je met data-analyses van zaken als milieu, gemeenschap, buitenruimte, gebouwde omgeving en mobiliteit. De Handreiking biedt vervolgens veel instrumenten voor een praktische invulling. De provincie Utrecht doet dat al met het programma Groen Groeit Mee. In de praktijk blijkt wel vaak dat er naast parkeernormen geen groennormen zijn. Werk aan de winkel!

Bouwen aan Blue Zone Nederland

Antea Group ontwikkelde het programma Bouwen aan Blue Zone Nederland. Daarbij worden, naast aloude technische aspecten (tot en met een geluidswal), de mogelijke ingrepen bepaald die moeten leiden tot fysiek, sociaal en mentaal welbevinden. En dat op basis van een omgevingsanalyse, verdiepende sessies (ook met bewoners) en een kansenkaart met maatregelen tot op straatniveau. Thea van Roosmalen liet zien hoe je daarmee een naoorlogse woonwijk in Tilburg kunt herinrichten. Vooral het terugdringen van autoverkeer biedt enorme mogelijkheden voor vergroening en verbetering van allerlei gezondheidsaspecten (bewegen, ontmoeten, saamhorigheid).

Living lab: Cartesius

Vorig jaar won de nieuwe Utrechtse wijk Cartesius de eerste Blue Zone Festival Award. Sinds 2018 wordt daar gewerkt aan en in een blue zone. Inmiddels zijn de eerste 322 van 3000 woningen opgeleverd en met die ervaringen wordt voortgeborduurd op een steeds betere invulling van het thema blue zone. Daarbij is het uitgangspunt dat een gezonde leefomgeving uitnodigt tot gezond gedrag. Ontmoeten en gemeenschapszin horen daar ook bij en in dat kader bleken simpele picknickbanken al effectieve instrumenten voor de eerste bewoners. Verder jagen een kerstborrel en een buurtfeest de sociale en inclusieve verbanden aan, en dat samen met een heuse en kundige buurtmanager, Delilah Sarmo, die eerdere ervaringen in Leidsche Rijn (Stenen maken nog geen buurt) daarbij nadrukkelijk meenam.

• Kwaliteit van leven
  De vereniging Samenwerkende Gezondheidsfondsen (SGF) bestaat uit 23 partijen, van het KWF tot ParkinsonNL. Zij promoten een gezonde leefstijl en hebben liefst 420 miljoen euro te besteden. Reina de Kinderen vertelde dat de missie ‘Langer gezond leven voor iedereen in Nederland’ is uitgewerkt in twee programma’s. Op dit moment draait de promotiecampagne Gezonde generatie, die focust op zaken als bewegen, gezonde voeding en niet roken. Dit najaar start de campagne Kwaliteit van Leven, die gaat over thema’s als opgroeien in een gezonde omgeving, gezondheidsverschillen verkleinen en gezondheid meenemen in beleidskeuzes. Rond deze thema’s wil SGF een krachtige coalitie vormen met heldere doelen, verhalen en een routekaart naar 2040.

Lees ook: Blue Zone Festival Score: ranglijst ideale leefomgeving
 

Blijf ook op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Tekst: Ysbrand Visser
Fotografie: Ewald Geerdink