Ruimte voor nieuwe verhalen in vloeibare stad

‘Wie vandaag door de stad beweegt, merkt het meteen. Alles verandert. Niet langzaam, maar in hoog tempo. Wat gisteren nog werkelijkheid was, is vandaag alweer achterhaald. Plekken worden heringericht, hergebruikt, heruitgevonden. De stad is een voortdurende beweging - een landschap in transitie.

Oorsprong vervaagt. Geschiedenis wordt steeds sneller overschreven. Wat ooit betekenis gaf aan een plek, wordt moeiteloos vervangen door iets nieuws. Alsof we leven in een eindeloze stroom van nu-momenten - hyperrealistisch, perfect gefilterd, altijd aan.

In die werkelijkheid zijn we allemaal reizigers. We bewegen ons door de stad als consument, passant, flexwerker, buurtbewoner of festivalganger. We schakelen moeiteloos tussen werelden. We verbinden ons tijdelijk, haken aan bij groepen, beelden, ervaringen. We kennen de stad steeds minder vanuit directe ervaring. Wat we als authentiek beschouwen, is vaak een kopie van iets wat we nooit zelf beleefden.

Zo schuift langzaam onze verhouding tot ruimte op. De stad wordt decor. Geoptimaliseerd voor vermaak, toerisme, consumptie. De publieke ruimte wordt steeds meer geënsceneerd en steden worden uniformer in programma en vormgeving. Door zichzelf steeds over te schrijven, ontstaat een groter gebrek aan eigenheid en identiteit.

Toch schuilt juist daarin een kans. In deze vloeibare stad ontstaat ruimte voor nieuwe verhalen. Straatbeelden worden gevormd door initiatief, door mensen die zich plekken toe-eigenen. De stad in constante transformatie zonder opgelegd eindbeeld. Dat kan een verandering teweegbrengen in hoe we samenleven. Want een stad is niet de optelsom van gebouwen - het is de manier waarop mensen zich tot elkaar verhouden. Hoe je je thuis voelt. Hoe je mag meedoen. Filosofe Hannah Arendt herkende dit al: “Alleen wie het eigen domein verlaat en actief in het publieke leven participeert, kan zichzelf op het spoor komen.”

Daarom pleiten wij voor een andere manier van ontwerpen. Niet alles dichttimmeren, maar ruimte laten. Vertrouwen hebben in wat kan ontstaan. Niet vernieuwen om het vernieuwen, maar activeren wat er al is. Ingrepen doen die energie losmaken en verwondering oproepen. Iets toevoegen dat schuurt, dat vragen oproept - juist omdat daar ruimte ontstaat voor dwalen, voor ontdekken, voor een andere blik.

Onze aanpak is ‘reparatief’. We ontwerpen geen vaste eindbeelden, maar condities waarin plekken zich kunnen ontwikkelen, vanuit verschillende invalshoeken. Waar beeldcultuur identiteit vormt van de straat. Waar programma’s flexibel zijn en meebewegen met nieuwe behoeften. Waar materialen worden hergebruikt en sporen van het verleden zichtbaar blijven.

Vanuit die gedachte presenteren we in de nieuwe Stedebouw & Architectuur een vierluik. Samen met thonik, Skonk en Jo Taillieu verkennen we hoe transitie en transformatie zichtbaar worden in verschillende disciplines - en hoe ze bijdragen aan een stad die beweegt, groeit en blijft verrassen.’

Deze column verscheen in de nieuwe Stedebouw & Architectuur, die voor abonnees klaarstaat in onze Acquire-bibliotheek. Nog geen abonnee? Check dan onze abonnementenpagina.

Houd deze website in de gaten voor een podcast met Vincent van der Klei, die we binnenkort publiceren.

Blijf ook op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Tekst: Vincent van der Klei
Foto boven: In Karper K, thuisbasis van Studioninedots, is een binnenstraat vrijgelaten waar nieuwe dingen kunnen ontstaan, die ‘energie losmaken en verwondering oproepen’ (foto: Sebastian van Damme).