Het onrendabele rendabel maken

Wat zijn op dit moment de belangrijkste ontwikkelingen binnen onderwijsvastgoed? 

“Het geven van goed onderwijs is voor scholen het primaire proces, maar ik signaleer dat het onderwijs erg wordt belast met alles wat daaromheen hangt. Denk aan duurzame opgaves, nieuwbouw van scholen, hoge energieprijzen et cetera. Ze worden opgeslokt door de zorg rondom huisvesting, terwijl een fors personeelstekort ook nog knaagt. Ze kunnen zich niet veroorloven zich te verdiepen in duurzame maatregelen, want goed onderwijs en voldoende personeel staan – terecht – op nummer één. Dus verstillen ze.”

“Grote schoolbesturen zoals SPO Utrecht, BOOR, Lukas en KPOA regelen dit soort zaken intern, maar kleinere besturen met één of twee scholen hebben een directeur die vaak ook bestuurder is. Die kan al deze zaken er niet bij hebben, met alle respect, en moet worden ondersteund. Daarom is het mijn missie om, los van mijn werk voor SPO Utrecht, kennis te delen over wat wij in Utrecht doen. Dat doe ik via LinkedIn en als gasthoofdredacteur van deze editie: om helder te maken wat er al mogelijk is. Zodat andere schoolbesturen denken: ‘Verrek, als SPO Utrecht dat kan, kan ik het ook’.”

Is de vergelijking tussen grote schoolbesturen, die meer middelen tot hun beschikking hebben, en kleine schoolbesturen wel te maken? 

“Het gaat om de systematiek. Als je begint met een onderwijskundig Programma van Eisen (PvE), dan kun je gemakkelijker partners zoals projectmanagers, architecten, adviseurs, directievoerders en toezichthouders aan je binden. Dat is de reden dat wij bij SPO Utrecht mooie schoolgebouwen kunnen realiseren binnen de beschikbare middelen. Wat mij betreft verzinnen we een vorm waarin grotere besturen zich kunnen inzetten voor kleinere, zodat zij expertise kunnen aanwenden zonder dat ze een duur adviesbureau hoeven in te schakelen. Die suggestie heb ik ook al eens geopperd bij de PO-Raad.”

“Je moet namelijk voorbeelden laten zien. Dat je een gebouw bezoekt en denkt: ‘Wow, hier hangt een monitor in de hal waar bijvoorbeeld het energieverbruik en de opbrengst van de zonnepanelen op staan’. Dat is niet alleen uit financieel oogpunt van belang, maar ook om overtuigd te raken van de noodzaak. We hebben de aarde te leen en daar moeten we zorgvuldig mee omgaan. Denk bijvoorbeeld aan het dreigende watertekort, terwijl we met drinkwater onze wc’s doorspoelen. Als ik een businesscase laat opstellen voor een regenwaterinstallatie, wordt die afgewezen omdat de huidige oplossing goedkoper is. Dat moeten we niet willen. Dus moeten we met elkaar lef tonen, nadenken, overleggen en vooral veel laten zien.”

Toch heeft het ene schoolbestuur het financieel ruimer dan de andere. Hoe verhoudt zich dat tot de noodzaak voor verduurzaming?

“De bekostiging van het onderwijsvastgoed in Utrecht is riant, dat doet de gemeente Utrecht echt goed. Daarin zijn bovendien de budgetten voor renovatie gelijkgetrokken aan die van nieuwbouw. Dit soort zaken worden door het college van B&W besloten, dus ga in gesprek bij de gemeente waar jij in bent gevestigd. Zij moeten overtuigd zijn van duurzaamheid zodat ze bij onrendabele businesscases van schoolbesturen de extra kosten kunnen compenseren.”

“In Utrecht is die keuze gemaakt op basis van de verordening huisvesting scholen van de VNG. Die hebben wij als uitgangspunt genomen en naar eigen goeddunken aangevuld met zaken als duurzaamheid en circulariteit. Dat zou een voorbeeld kunnen zijn voor kleinere gemeentes. Daarom vind ik dat er veel meer moet worden gelobbyd. Dat is een typische taak voor een schoolbestuurder. Ga in gesprek met je wethouder en vraag wat je samen kunt doen om de verduurzaming vlot te trekken. En onderzoek ook andere lobbytrajecten, bijvoorbeeld samen met de VNG en de PO-Raad. Blijf om die aandacht vragen.”

Lees verder in Stedebouw & Architectuur #5 van 2022

De nieuwste editie van Stedebouw & Architectuur verschijnt op 28 oktober. Deze editie zetten wij het thema Scholenbouw centraal. Het volledige interview met Rob van der Westen lees je in deze editie.

Zeker weten dat je de editie ontvangt? Sluit dan een abonnement af en ontvang een jaar lang alle vijf edities van Stedebouw & Architectuur plus de Innovatiecatalogus.