Pleidooi voor typologisch experiment

Als pionier en kwartiermaker moet je, met een mix van optimisme, opportunisme en pragmatisme, vooruitdenken en nieuwe kansen beoordelen. In deze rol kwamen wij terecht toen we in 2006 op zoek gingen naar nieuwe huisvesting voor ons bureau, LEVS architecten. Wij kwamen daarbij terecht op Cruquiuseiland aan de oostkant van Amsterdam. Op dat moment een no man’s land. Wij konden toen nog niet bevroeden dat dit amper vijftien jaar later voor enkele duizenden Amsterdammers een levendig en gemengd woonwerkgebied zou worden.

De ontwikkeling van Cruquiuseiland tot woongebied vond midden in de vorige crisis plaats en heeft uiteindelijk geleid tot een onconventionele gebiedsontwikkeling, zeker voor Amsterdam. Er was beperkte regie, veel vrijheid, geen voorgeschreven beeldkwaliteit, geen welstand, slechts een spelregelkaart met bouwvelden en regels. Dat leidde tot een soort stedenbouw op gebouwniveau en veel vrijheid voor de architectuur. De spelregelkaart heeft ook geleid tot hoge snelheid en uiteindelijk tot kwalitatief heel goede plannen. Dat laatste vooral dankzij sterke, ontwikkelende partijen met een langetermijnvisie en goede ontwerpers.

Cruquiuseiland was dan misschien relatief onbekend, het gebied waarvan het onderdeel uitmaakt - het Oostelijk Havengebied - kenden we natuurlijk heel goed. Dit was vanaf de jaren negentig in ontwikkeling en speelveld van diensten, stedenbouwkundigen en architecten. KNSM-eiland, Java-eiland, Borneo-eiland en Sporenburg zijn impulsen geweest voor stedenbouwkundige, architectonische en woning-typologische vernieuwing & experiment. Het heeft Amsterdam op de kaart gezet wat betreft de transformatie van voormalige havengebieden tot woongebieden.

Deze 'vernieuwing & experiment' zet zich door op Cruquiuseiland en daar gaat ons nieuwe boek over. Het beschrijft onze projecten op het eiland, elk met een eigen verhaal, elk met een eigen antwoord op deze bijzondere plek, elk met een eigen stedenbouwkundige setting. De projecten herbergen een breed spectrum aan gebouw-, ontsluitings- en woningtypologieën. Experiment als uitdaging, met als doel om niet op standaardoplossingen terug te vallen, maar het thuiskomen en het wonen opnieuw op de kaart te zetten. Experiment waar het plezier vanaf spat, in de traditie van het Oostelijk Havengebied. Ons boek is daarmee een pleidooi voor 'typologisch experiment'.

De ruimte voor experiment in Cruquius, zoals wij de wijk zijn gaan noemen, ontstond voor ons in een economische crisistijd, die daardoor juist ruimte gaf voor andere vormen van ontwikkeling. We hebben nu een andere crisis, een wooncrisis. Het gaat nu vooral over aantallen en de woning is een product geworden met standaard plattegronden op basis van normering en Excel-sheets. We moeten weer op zoek naar de werkelijke woonbehoeftes voor een steeds meer diverse samenstelling van de bevolking, nu en in de toekomst. Er is behoefte aan vernieuwing in een context, waarin we antwoord moeten geven op thema’s als betaalbaarheid, nieuwe bouwmethodes, verduurzaming, vergrijzing en eenzaamheid. Vernieuwing als resultaat van studie en experiment.

Tekst: Adriaan Mout, architect | partner LEVS architecten

Voor Adriaan Mout, sinds 2005 partner bij LEVS architecten, is architectuur alfa, bèta én gamma. Een beroep waarin alles samenkomt. In steden willen mensen rust en ruimte, maar ook dynamiek en spanning. De uitdaging voor hem zit erin om bij elke opdracht een visie te ontwikkelen die ervoor zorgt dat er een plek kan ontstaan waar(in) iedereen zich thuis voelt.

(foto: Willem de Kam)