Nieuwe ziel voor openbare ruimte Middelburg

Middelburg stond de afgelopen jaren voor een keuze: verouderde speeltoestellen vervangen of de openbare ruimte een compleet nieuwe invulling geven. De gemeente koos voor het laatste. Met de BOSS-visie - waarin Bewegen, Ontmoeten, Spelen en Sporten centraal staan - wil de gemeente een netwerk van plekken creëren dat aansluit bij de veranderende behoeften van inwoners.

Tot 18 jaar

“Het vorige speelruimteplan dateerde nog uit de jaren 2000 en was gericht op sport en spel en de doelgroep tot 18 jaar”, zegt wethouder Jeroen Louws. “Maar je ziet dat de samenleving verandert. Sportverenigingen krimpen, mensen sporten vaker individueel en in de coronaperiode werd de behoefte aan buitensport en recreatie alleen maar groter. Met BOSS brengen we al die elementen samen.”

Volgens Louws past deze koers ook bij de bredere omgevingsvisie van de gemeente. “We willen plekken creëren waar een bankje naast een speelvoorziening automatisch ook een ontmoetingsplek wordt. En als je speelplekken slim aan elkaar koppelt, ontstaat er een netwerk waar mensen ook hardlopen, wandelen of andere vormen van sport en ontspanning beoefenen.”

Een visie gedragen door de wijk

De gemeente wilde de nieuwe aanpak niet vanachter het bureau uittekenen. Daarom begon het traject met een data-analyse: kaarten met demografische trends, waterberging en hittestress gaven inzicht in waar de grootste opgaven lagen. Die bevindingen werden getoetst in de wijken zelf, met enquêtes, rondgangen en gesprekken.

“Meten is één kant van het verhaal”, legt Wim Sanderse, vakspecialist cultuurtechniek en projectleider, uit. “Daarom hebben we kinderen, jongeren en senioren actief betrokken. Zij gaven waardevolle aanvullingen die we niet uit data halen. Dat leverde verrassende inzichten op, bijvoorbeeld dat jongeren graag zélf participatie organiseren in hun wijk. Zo ontstaat eigenaarschap en draagvlak.”

Professionele partners als de GGD, wijkwerkers en huisartsen waren eveneens betrokken. Hun inbreng hielp de gemeente om het beleid verder aan te scherpen. Het resultaat: een visie die niet alleen breed gedragen wordt, maar ook aansluit bij de praktijk in de wijken.

Start in Middelburg-Zuid en Dauwendaele

De uitvoering begint in Middelburg-Zuid en Dauwendaele, twee wijken waar de noodzaak het grootst is. “Die wijken zijn relatief versteend en hebben een hoge vervangingsopgave”, zegt Louws. “Daarom hebben we besloten daar eerst aan de slag te gaan.”

Op dit moment lopen er tientallen plannen tegelijk, variërend van kleine ingrepen tot grotere herinrichtingen. Voor zo’n tien locaties organiseert de gemeente extra participatierondes om bewoners nadrukkelijk mee te laten praten. “We zetten de ontwerpen op ons participatieplatform en staan ook letterlijk in de wijk om reacties op te halen”, zegt Sanderse. “Op die manier maken we plannen die passen bij de lokale situatie én bij de wensen van bewoners.”

Groen, klimaat en inclusie

De BOSS-visie gaat veel verder dan het vervangen van toestellen. Klimaatadaptatie, biodiversiteit en circulariteit zijn vanaf het begin geïntegreerd in de ontwerpen. “We houden rekening met schaduwplekken en groen om hittestress tegen te gaan”, legt Louws uit. “Bomen die gekapt worden krijgen een tweede leven als klimboom of natuurlijk speelelement. Ook gebruiken we materialen die lang meegaan, zoals hout of roestvast staal. Zo combineren we duurzaamheid met speel- en sportwaarden.”

Een bijzonder voorbeeld zijn de wadi’s. “Die richten we zo in dat het óók speelplekken worden, met keien en stenen”, zegt Sanderse. “Zo krijgt een technische ingreep meteen een sociale functie.”
De ambitie is groot: naast de wijkgerichte aanpak worden zeven grotere, wijkoverstijgende locaties ingericht. Bovendien komen er dertig openbare watertappunten, zodat inwoners altijd toegang hebben tot drinkwater tijdens het sporten of bewegen.

Hoe meet je succes?

De komende jaren moet blijken of de visie ook daadwerkelijk effect heeft. Monitoring gebeurt op verschillende manieren. “Voor waterberging zijn de cijfers helder, en biodiversiteit meten we via landelijke databanken”, legt Sanderse uit. “Maar minstens zo belangrijk is hoe bewoners hun leefomgeving ervaren.”

Daarvoor kijkt de gemeente naar enquêtes en wijkgesprekken, maar ook naar woonplezier in landelijke onderzoeken. “Recent stond in de krant dat Middelburg goed scoort op leefkwaliteit”, zegt Louws. “Het zou mooi zijn als dit beleid daaraan een extra bijdrage levert.” Over vier jaar volgt een uitgebreide evaluatie. Dan wordt bekeken of de aanpak werkt en waar bijsturing nodig is.

Balans zoeken in participatie

Het betrekken van inwoners kent ook uitdagingen. Niet iedereen heeft dezelfde wensen en soms botsen belangen. “Een speelplek mag geen overlastplek worden”, zegt Louws. “Daarom zoeken we steeds opnieuw de balans: wat willen jongeren, wat vinden omwonenden en hoe komen we tot een compromis?”

De rol van welzijnsorganisatie Vizita, die jongerenwerk en opbouwwerk doet, is hierbij cruciaal. Samen met de gemeente gaan zij in gesprek met jongeren en andere doelgroepen. “Dat werkt”, zegt Sanderse. “In één wijk hebben jongeren zelf de participatie georganiseerd. Dat zorgde voor meer eigenaarschap én meer acceptatie vanuit de buurt.”

Onderhoud als sociale kans

Een belangrijk onderdeel van de BOSS-visie is onderhoud. Daarvoor werkt de gemeente samen met de sociale dienst Orionis Walcheren. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt krijgen een rol bij het schoonhouden en onderhouden van de nieuwe plekken. “Zo koppelen we fysieke kwaliteit aan sociale waarde”, zegt Louws. “Het onderhoud is niet alleen praktisch geregeld, het biedt ook kansen voor mensen om deel te nemen aan de samenleving.”

Door de inrichting bewust tijdloos te maken, hoopt de gemeente bovendien te voorkomen dat voorzieningen verouderen of ongebruikt raken. “Geen losse wipkip die na tien jaar wegroest, maar plekken die generaties mee kunnen”, aldus de wethouder.

Ambitie met middelen

De gemeenteraad koos voor een ambitieuzer scenario dan het college oorspronkelijk had voorgesteld. Daarmee kwam extra budget vrij: naast reguliere vervangingsmiddelen is er 1,5 miljoen euro beschikbaar uit het Investeringsfonds. Dat geld wordt ingezet voor vergroening, onderhoud en uitbreiding van de openbare ruimte. “Het is mooi dat de raad dit omarmt”, zegt Sanderse. “Het geeft ons de kans om niet alleen toestellen te vervangen, maar echt een nieuwe laag aan de stad toe te voegen.”

Met de BOSS-visie wil Middelburg meer dan alleen speelplekken vernieuwen. De stad kiest voor een integrale aanpak die beweging, ontmoeting, natuur en inclusie combineert. “Ons doel is dat iedereen zich welkom voelt in de openbare ruimte”, besluit Louws. “Van kleinkind tot grootouder, van sporter tot toevallige voorbijganger. Als dat lukt, hebben we echt iets moois bereikt.”

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Bron: Ruimte voor Bewegen
Tekst: Laura Vliek
Foto boven: Natuurspeeltuin Hoogerzael, Middelburg