Waar staan we we met de versnelling van de energietransitie in de gebouwde omgeving? Een trendonderzoek van TKI Urban Energy en TNO wijst onder meer op een tekort aan specialistische krachten en op het ontbreken van een industriële aanpak van renovatie van bestaande woningen.
Wat is er nodig om energietransitie in gebouwde omgeving te versnellen?
De duurzame verbouwing van Nederland is in volle gang. Daarbij is innovatie essentieel, want voor veel problemen van morgen hebben we vandaag nog geen oplossing. In de gebouwde omgeving (stad, dorp, snelweg enzovoort) ligt een veelheid aan opgaven; van zon op daken tot warmtenetten, ventilatiesystemen en renovatieplannen. TKI Urban Energy heeft tien innovatieve thema’s in de gebouwde omgeving onder de loep genomen. Waar staan we, is de ontwikkeling op weg om het verschil te maken, versnellen we genoeg en wat zijn de uitdagingen waar we nog voor staan? Het onderzoek is uitgevoerd door TNO samen met diverse experts per thema. TNO is de Nederlandse organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek.
De volgende thema’s zijn onder de loep genomen:
- Zonnepanelen op daken (van huizen, fabriekshallen) en op land
- Renoveren via de lopende band (industrialisatie van renovatieconcepten)
- Gedrag van woningeigenaren (drijfveren en barrières)
- Warmtepompen (de vervanger van de cv-ketel)
- Warmte-afgiftesystemen (van ketel tot kachel – het geheel van verwarming en koeling)
- Tapwater (over de stijging van de vraag en energiebehoefte van warm water)
- Ventilatiesystemen (over hoe isolatie ook de noodzaak tot ventilatie vergroot)
- Warmteopslag (hoe gebruik je de hitte van de zomer als verwarming in de winter of hoe benut je een overschot aan elektriciteit)
- Warmtenetten (verwarming op wijkniveau)
- De arbeidsmarkt (de beschikbaarheid van voldoende personeel)
- Energiecollectieven – van energyhubs tot energiecoöperaties
Op alle thema’s gaan de ontwikkelingen in sneltreinvaart en kan er nog veel potentieel worden ontsloten. Michiel Kirch, directeur TKI Urban Energy: "Investeren in innovatie loont. Tegelijkertijd liggen er uitdagingen voor iedereen om nieuwsgierig te blijven naar de innovaties die er zijn; van bewoners, warmtebedrijven, woningbouwcorporaties tot aannemers en gemeenten. Techneuten en gedragsdeskundigen moeten hiervoor de handen permanent ineenslaan. Om de versnelling te helpen is daarnaast meer standaardisatie nodig (plug & play van installaties, industrialisatie van de bouw) en kan de overheid een duidelijker regierol innemen."
Het onderzoek van TNO in opdracht van TKI Urban Energy heeft niet tot doel één oplossing te geven, de trends worden volgens drie ’potentiële marktontwikkelingen’ uitgewerkt. Deze kunnen dienen als handvatten bij het uitrollen en bedenken van nieuw beleid, nieuwe doelen en innovaties.
De mens als beperkende factor
Wat opvalt aan de interviews is dat de opschaling in sommige gevallen gebaat is bij (technologische) innovaties, maar vaak ontbreekt het aan:
- Het vertrouwen in en de bekendheid met de technologie en de voordelen ervan.
- Een goede businesscase waardoor er een prikkel is om te investeren.
- Een gunstige context voor de implementatie. Zo denken bijvoorbeeld warmtebedrijven en woningcorporaties bij warmtenetten nog niet altijd aan lage temperatuurnetten en kijken projectontwikkelaars bij renovatie nog te weinig naar fabrieksoplossingen. En dat terwijl de doorontwikkeling van de innovatie vaak sneller gaat dan de kennisvergaring. Het trendrapport wil daar verandering in brengen.
Plug & Play
Er is een tekort aan (specialistische) arbeidskrachten om de energietransitie uit te voeren en op te schalen. Behalve investeren in meer personeel, zijn er ook allerlei innovaties die arbeidsbesparend zijn. Om de installatie van warmtepompen en ventilatiesystemen te versnellen kunnen plug & play-methoden een grote bijdrage leveren aan het verminderen van de benodigde arbeidsuren, van kosten en van expertise.
De lopende band
Daarnaast zijn ‘lopende banden’ voor renovatie zeer kansrijk. Steeds meer consortia van bedrijven ontwikkelen totaalconcepten waarbij in een paar dagen een hele woning volledig verduurzaamd kan worden. Dat kan alleen maar dankzij gestandaardiseerde voorbereiding van de verbouwing in een industriële setting (de lopende band). Het bestaan van een industriële aanpak van renovatie van bestaande woningen is nog onbekend bij velen, waardoor de vraag ernaar erg beperkt is.
Regierol overheid
Een duidelijke visie en beleid vanuit de overheid kan de opschaling in de gebouwde omgeving ondersteunen door een gunstige context te creëren. Dat is gedaan met de cv-ketelvervanging door een (hybride) warmtepomp en er is meer laaghangend fruit. Bijvoorbeeld met subsidies voor ventilatiesystemen en warmteopslag.
Over het onderzoek
TNO heeft dit trendonderzoek uitgevoerd in opdracht van TKI Urban Energy. Het is opgebouwd naar tien verschillende thema’s. Per thema zijn meerdere experts geïnterviewd over de huidige en toekomstige ontwikkelingen. Er worden knelpunten, ontwikkelingen en randvoorwaarden genoemd per thema. Dit alles gerelateerd aan de impact van investeringen in de technologie op CO2-emissiereductie en nationale kosten. Daarbij worden drie scenario’s uitgewerkt: verdubbeling (dus twee keer zoveel toepassing dan berekend in de KEV), natuurlijk moment (toepassing van de technologie bij vervanging) en technisch potentieel (maximale toepassing van de techniek, zo snel mogelijk).
De duurzame verbouwing-podcast
De podcast is speciaal voor iedereen die werkt in of aan de versnelling van de gebouwde omgeving en interesse heeft in het trendrapport. De afleveringen zijn op onderwerp en kunnen los van elkaar geluisterd worden.
Je kunt de podcastafleveringen beluisteren via het podcastplatform van de Topsector Energie: Podbean, of afspelen via Spotify, Apple Podcasts of Google Podcasts.
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
Nieuw ontwerpparadigma voor de stad met ecosysteemdiensten
23 jan om 11:30 uurHet klimaat verandert in een hoog tempo en de effecten op de menselijke activiteiten en gezondheid zijn vooral…
Collectiviteit, gezondheid en natuur centraal in Kerkebosch
17 jan om 17:00 uurDe recent ontwikkelde woonwijk Elix, gelegen in Zeist Kerkebosch, bestaat uit veertien duurzame en circulaire…
Jeroen de Willigen pleit voor een nieuwe bouwcultuur
16 jan om 14:30 uurBij De Zwarte Hond is Jeroen de Willigen partner-stedenbouwkundige en creatief directeur. Deze herfst werd hij…
Uitvoering van rijksbeleid fysieke leefomgeving loopt achter
15 jan om 12:30 uurDe Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) roept het kabinet op om de balans tussen…
Trends in de woningmarkt 2024: benut het momentum
8 jan om 10:00 uurOp het gebied van volkshuisvesting is er in 2024 een kans om echt stappen te zetten vanaf beleidsafspraken en…
Plattegrond dorp bepaalt dimensies zakelijk complex in China
19 dec 2023In het financiële en zakendistrict Jiaozi Park in Chengdu wordt momenteel de laatste vrije kavel bebouwd met…
Minister voor Beleving dient mens, emoties en ervaringen
18 dec 2023In de bouw- en mobiliteitswereld wordt onder meer vol verwachting uitgekeken naar de…
The Family biedt veel variatie en keuze midden in de stad
12 dec 2023Vandaag en morgen (12 en 13 december) krijgen bewoners in Delft de sleutel van hun woning in The Family. Dit…
Reactie toevoegen