Woningbouw als kritiek van het alledaagse leven

dinsdag 27 juli 2021

Olaf Gipser, oprichter Olaf Gipser Architects

We staan aan het begin van een fundamentele verandering. De milieucrisis – een ‘stapelcrisis’ (aldus Markus Gabriel) in de verschijning van klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en een pandemie – is in de dagelijkse levensrealiteit aangekomen. Maatregelen omtrent de energie- en materialentransitie en klimaatadaptatie krijgen veel aandacht. Er is optimisme dat technologische innovaties onze problemen gaan oplossen zodat we door kunnen gaan met het ons bekende leven.

Gezien de schaal, complexiteit en versnelling van de enorme uitdagingen lijkt dat onvoldoende. Félix Guattari wees er in 1989 op dat de ecologiëen van milieu, maatschappij en geest nauw met elkaar verbonden en van elkaar afhankelijk zijn. De benodigde transitie zal niet succesvol zijn als deze niet ook op sociaal en mentaal niveau tot veranderingen van gedrag en waardes leidt. 

Hierin ligt een grote opgave voor stedenbouw en architectuur. Beide disciplines houden zich bezig met de ruimtelijke vormgeving van dagelijkse praktijken en juist in de reflectie hierop – en in hun verandering – ligt een groot potentieel. Er is weer een ‘kritiek van het alledaagse leven’ nodig, zoals Henri Lefebvre dit in 1947 formuleerde in zijn voorstellen, om van consumenten emanciperende individuen te maken. Lefebvres ideeën waren richtinggevend voor de naoorlogse generatie van Constant Nieuwenhuys, Aldo van Eyck en Herman Hertzberger, die naar nieuwe speelruimte voor het postmoderne subject zochten, letterlijk en figuurlijk.  

Ook wij zullen ons moeten emanciperen van routines en gewoonten in ons dagelijkse leven, die de transitie belemmeren naar een duurzame ecologische footprint. Ook voor onze generatie zal het een zoektocht worden naar nieuwe vormen van samenleven en subjectiviteit. Twee drivers zijn essentieel: collectieve samenwerking en individuele participatie. Het stimuleren van beide is de opgave van de toekomst. 

‘Collectieve samenwerking en individuele participatie; het stimuleren van beide is de opgave van de toekomst’

Het is ook een ontwerpopgave: wonen van morgen zal een verdichting van het samenleven met elkaar worden, een verdichting van individuele woonruimte met zones van geïntensiveerde interactie. De moderne, nog steeds monofunctionele woningbouw zal hybride moeten worden door wonen, werken en recreëren te combineren. In de toevoeging van gemeenschappelijke ruimten en hun zorgvuldige situering tussen privé en publiek ligt de kans voor het kritisch herzien van dagelijkse praktijken. Denk aan het opnemen van toegankelijke werkplaatsen met spullen om te delen, fietsenstallingen die attractieve lobby’s zijn, nieuwe ruimtelijke oplossingen rondom het collectief scheiden van materialen en het minimaliseren van afval. Aan prominent gelegen kamers voor coworking en gemeenschappelijke huiskamers met keuken. Aan gezamenlijk beheerde moestuinen, gedeelde balkons en sauna’s. Het is in zulke ruimten dat bewoners met elkaar kunnen reflecteren en onderhandelen over individuele en collectieve dagelijkse praktijken en keuzes binnen complex geworden levensomstandigheden, met buren vaak van buiten hun eigen sociale en professionele bubbel. 

Het is in het verdichte samenleven dat de wederzijdse afhankelijkheid grijpbaar wordt en daarmee het belang van individuele participatie en collectief engagement. 


Dit artikel verscheen in Stedebouw & Architectuur, editie Gevels & Daken van 2021. De volledige editie is te lezen via onze digitale bibliotheek.

Reactie toevoegen

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Van der Pekbuurt: verrassend eenvoudig en geraffineerd

19 jun om 07:30 uurtimer6 min

De Van der Pekbuurt lag onlangs nog onder een kritisch vergrootglas, maar je kunt het ontwerp van Jan Ernst van…

Lees verder »
descriptionArtikel

MVRDV neemt 'out of the box' wel heel letterlijk

6 jun om 07:30 uurtimer4 min

Met een grote diversiteit aan uitkragende loggia's, erkers en hangende balkons tekent MVRDV voor een…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kringloop Integratie Platform verlaagt kosten verduurzaming

26 mei om 07:30 uurtimer11 min

Kun je ruim 35.000 euro besparen door een woning slimmer te verduurzamen? Wel volgens transitiemaker Niels Rood…

Lees verder »
descriptionArtikel

Buurttransformatie: problemen oplossen met andere problemen

28 apr om 07:30 uurtimer17 min

Kom jij nog weleens een Warmtetransitievisie tegen? De rapporten zijn inmiddels weggestopt in bureauladen,…

Lees verder »
descriptionArtikel

Missen woningcorporaties straks tientallen miljarden euro's?

17 apr om 11:30 uurtimer5 min

Branchevereniging Aedes is allesbehalve blij met het actuele voorstel van de regeringscoalitie om de huren in…

Lees verder »
descriptionArtikel

Blue Zone Festival: hét event voor de gezonde leefomgeving

7 apr om 07:30 uur

Het tweede Blue Zone Festival richt zich op iedereen die betrokken is bij het creëren van gezonde…

Lees verder »
descriptionArtikel

Meer zekerheid bij investeren in flexwoningen

3 apr om 07:30 uur

Om de woningnood iets te verlichten, kunnen verplaatsbare woningen een tijdelijke oplossing bieden. Maar dat ‘…

Lees verder »
descriptionArtikel

EKOO: subsidies voor innovaties gebouwde omgeving

24 mrt om 07:30 uur

Op dinsdag 1 april opent RVO opnieuw de EKOO-subsidieregeling die mikt op duurzame innovaties. Het gaat bij…

Lees verder »