Woningbouw als kritiek van het alledaagse leven

dinsdag 27 juli 2021

Olaf Gipser, oprichter Olaf Gipser Architects

We staan aan het begin van een fundamentele verandering. De milieucrisis – een ‘stapelcrisis’ (aldus Markus Gabriel) in de verschijning van klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en een pandemie – is in de dagelijkse levensrealiteit aangekomen. Maatregelen omtrent de energie- en materialentransitie en klimaatadaptatie krijgen veel aandacht. Er is optimisme dat technologische innovaties onze problemen gaan oplossen zodat we door kunnen gaan met het ons bekende leven.

Gezien de schaal, complexiteit en versnelling van de enorme uitdagingen lijkt dat onvoldoende. Félix Guattari wees er in 1989 op dat de ecologiëen van milieu, maatschappij en geest nauw met elkaar verbonden en van elkaar afhankelijk zijn. De benodigde transitie zal niet succesvol zijn als deze niet ook op sociaal en mentaal niveau tot veranderingen van gedrag en waardes leidt. 

Hierin ligt een grote opgave voor stedenbouw en architectuur. Beide disciplines houden zich bezig met de ruimtelijke vormgeving van dagelijkse praktijken en juist in de reflectie hierop – en in hun verandering – ligt een groot potentieel. Er is weer een ‘kritiek van het alledaagse leven’ nodig, zoals Henri Lefebvre dit in 1947 formuleerde in zijn voorstellen, om van consumenten emanciperende individuen te maken. Lefebvres ideeën waren richtinggevend voor de naoorlogse generatie van Constant Nieuwenhuys, Aldo van Eyck en Herman Hertzberger, die naar nieuwe speelruimte voor het postmoderne subject zochten, letterlijk en figuurlijk.  

Ook wij zullen ons moeten emanciperen van routines en gewoonten in ons dagelijkse leven, die de transitie belemmeren naar een duurzame ecologische footprint. Ook voor onze generatie zal het een zoektocht worden naar nieuwe vormen van samenleven en subjectiviteit. Twee drivers zijn essentieel: collectieve samenwerking en individuele participatie. Het stimuleren van beide is de opgave van de toekomst. 

‘Collectieve samenwerking en individuele participatie; het stimuleren van beide is de opgave van de toekomst’

Het is ook een ontwerpopgave: wonen van morgen zal een verdichting van het samenleven met elkaar worden, een verdichting van individuele woonruimte met zones van geïntensiveerde interactie. De moderne, nog steeds monofunctionele woningbouw zal hybride moeten worden door wonen, werken en recreëren te combineren. In de toevoeging van gemeenschappelijke ruimten en hun zorgvuldige situering tussen privé en publiek ligt de kans voor het kritisch herzien van dagelijkse praktijken. Denk aan het opnemen van toegankelijke werkplaatsen met spullen om te delen, fietsenstallingen die attractieve lobby’s zijn, nieuwe ruimtelijke oplossingen rondom het collectief scheiden van materialen en het minimaliseren van afval. Aan prominent gelegen kamers voor coworking en gemeenschappelijke huiskamers met keuken. Aan gezamenlijk beheerde moestuinen, gedeelde balkons en sauna’s. Het is in zulke ruimten dat bewoners met elkaar kunnen reflecteren en onderhandelen over individuele en collectieve dagelijkse praktijken en keuzes binnen complex geworden levensomstandigheden, met buren vaak van buiten hun eigen sociale en professionele bubbel. 

Het is in het verdichte samenleven dat de wederzijdse afhankelijkheid grijpbaar wordt en daarmee het belang van individuele participatie en collectief engagement. 


Dit artikel verscheen in Stedebouw & Architectuur, editie Gevels & Daken van 2021. De volledige editie is te lezen via onze digitale bibliotheek.

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Vijf maatregelen om funderingsschade goed aan te pakken

1 mrt om 10:00 uur

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur verwacht dat vierhonderdduizend panden in Nederland te maken…

Lees verder »
descriptionArtikel

Symposium over de kansen voor waterrijk bouwen

29 feb om 07:30 uur

Tijdens het symposium Building the Future, op maandag 18 maart in Zwolle, wordt ingegaan op stedenbouwkundige…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kunstmatig versus kunstzinnig

19 feb om 15:30 uur

De afbeelding bij dit webartikel was te mooi om te laten liggen als cover van onze Innovatiecatalogus 2024 (…

Lees verder »
descriptionArtikel

Seminar De Bewoner Centraal 2.0 zet grote stappen vooruit

9 feb om 10:25 uur

De grootste uitdaging om de bestaande woningvoorraad te verduurzamen is niet de…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kunstmatige intelligentie bedreiging voor architect?

9 feb om 07:30 uur

Als redactie kunnen we niet meer heen om kunstmatige intelligentie (AI), maar hoe zit dat in de bouwwereld?…

Lees verder »
descriptionArtikel

Superslimme energie interface motiveert gebruiker

5 feb om 07:30 uur

Equi is Latijns voor ‘gelijk’. Wie deze productnaam googlet, komt terecht bij een bouwstofzuiger. Als je verder…

Lees verder »
descriptionArtikel

Top-10 innovaties die het gaan maken in 2024

1 feb om 11:30 uur

Als transitiemaker bij Squarewise en innovatiecoach bij TKI Urban Energy is Niels Rood dagelijks met innovaties…

Lees verder »
descriptionArtikel

Jeroen de Willigen pleit voor een nieuwe bouwcultuur

16 jan om 14:30 uur

Bij De Zwarte Hond is Jeroen de Willigen partner-stedenbouwkundige en creatief directeur. Deze herfst werd hij…

Lees verder »