Snel, tijdelijk en gestandaardiseerd bouwen

dinsdag 15 maart 2022
Sinds de financiële crisis van 2008 is er in ons land structureel te weinig gebouwd, waardoor er bouwcapaciteit wegvloeide. Het acute woningtekort in combinatie met de PFAS- en stikstofuitspraak uit 2019 en de zeer lange doorlooptijden voor woningbouwprojecten lijkt hopeloos.

De aanpak van de stikstofproblematiek raakt aan de noodzakelijke structurele hervorming van de landbouw en het mobiliteitsbeleid en is een lange termijn project, maar door de doorlooptijden in de bouwsector te verkorten, kan het woningtekort sneller worden opgelost. Technisch gezien kan de bouwproductie blijvend omhoog, maar innovaties, zoals industrieel en modulair bouwen, worden nu nog onvoldoende benut.

Nederland kan veel leren van de ervaringen met bedrijventerreinen. De groeiende vraag naar logistieke ruimte is vergelijkbaar met die naar woonruimte, maar waar woningen ondertussen onbetaalbaar zijn geworden, zijn de huren van logistieke ruimte al jaren stabiel. Het aanbod past zich flexibel aan bij de groeiende vraag. Ook stellen we bij nieuwbouw van bedrijfsgebouwen veel minder eisen dan bij woningbouw. Dit is overigens geen onverdeelde zegen en er valt best wat aan te merken op de esthetische kwaliteit van bedrijventerreinen. Maar bij woningen lijken de esthetische en andere eisen door te slaan naar de andere kant. Daar liggen kansen…

Verkorten van procedures voor herbestemming

Woningen bouwen we schijnbaar voor de eeuwigheid en daar lijkt een langdurig afwegingsproces aan vooraf te moeten gaan. Dat kost (te) veel tijd. Bij bedrijventerreinen gaat alles onvergelijkbaar veel sneller en dat heeft waarschijnlijk te maken met het gevoel van tijdelijkheid bij bedrijfsgebouwen. Een deel van de huidige woningbouw bestaat uit herbestemming van leegstaande (bedrijfs-)gebouwen, maar de procedures daarvan lijken net zo lang als of zelfs langer te duren dan bij volledige nieuwbouw. Omdat de gebouwen er al zijn, is de impact van een herbestemming sowieso kleiner, zodat een lichtere procedure gerechtvaardigd is.

Procedures voor tijdelijke woningen verkorten

Tijdelijke woningen kunnen inspelen op de (zekere) vraag van vandaag, maar verplaatst worden als die vraag over tien of vijftien jaar anders mocht zijn. Of als bijvoorbeeld door klimaatverandering een locatie minder geschikt is om te wonen. Technisch kunnen op zeer korte termijn met passende bouwmaterialen en -methoden grote hoeveelheden tijdelijke woningen worden neergezet. Zeker als gewerkt wordt met een tijdshorizon die het financieel-economisch haalbaar maakt. Tien jaar is daarvoor veel te weinig, maar twintig tot dertig jaar zou goed kunnen. Voor deze tijdelijke woningen zou een specifieke – en lichtere – procedure om te komen tot bestemmingswijziging en bouwvergunning moeten worden ontwikkeld.

Fabrieksmatig bouwen stimuleren

Het huidige aantal arbeidskrachten in de bouw is vergelijkbaar met die in de periode 1960-1980, toen we jaarlijks meer dan 100.000 woningen bouwden. Omdat de bestaande woningvoorraad nu bijna tweemaal zo groot is als in 1970, zijn er alleen al tweemaal zoveel bouwvakkers nodig voor het (arbeidsintensieve) onderhoud. De enige manier om met minder mensen net zoveel nieuwe huizen te kunnen bouwen, is productiviteitsverhoging. Dat kan door robotisering en dat betekent: bouwen in de fabriek.

Robotisering in de bouw gaat gepaard met geminimaliseerde milieubelasting en omgevingsoverlast, hogere snelheid, de mogelijkheid om volledig circulair te bouwen en CO2 op te slaan in plaats van uit te stoten. Normering, zoals de Milieu Prestatie voor Gebouwen (MPG), dient verder aangescherpt te worden en kan worden ingezet als katalysator om deze transitie door te zetten. Naar voorbeeld van het Lenteakkoord, een samenwerking tussen publieke en private partijen, stellen wij een ‘Zomerakkoord’ voor om de MPG in 2030 naar bijna nul te brengen. Hiermee kan de bouwsector zijn CO2-uitstoot minimaliseren tijdens gebruik en realisatie.

Variatie of eenheidsworst?

Een obstakel is dat welstandcommissies een stelselmatige afkeer lijken te hebben van fabrieksmatige bouw. Begrippen als authenticiteit en ‘eigen karakter’ spelen bij het beoordelen van woningbouwprojecten een belangrijke rol. Dat staat haaks op de standaardisatie van fabrieksmatig bouwen en dus ook haaks op de oplossing van het woningtekort. Welstandcommissies bestaan nu uit architecten, die vooral bouwkundige en esthetische criteria laten meewegen in hun oordeel, terwijl aspecten als lokale woningnood ondergeschikt raken. Bovendien is het relatief eenvoudig om met kleine aanpassingen in het geautomatiseerde ontwerp- en bouwproces volop variatie in het beeld aan te brengen.

Wij pleiten dan ook voor een herprofilering van de welstand, waarbij deze een betere afspiegeling van de maatschappij vormt, met een bredere belangenafweging en een minder dominante rol voor bouwkundige esthetiek en authenticiteit. Daarop voortbouwend stellen wij voor dat een standaard woningtype dat in de ene gemeente is goedgekeurd overal vrijstelling krijgt. Wat voor gemeente A mooi genoeg is, zou dat ook moeten zijn voor gemeenten B tot en met Z.


Leven in een land met een plan

Ruim 150 doeners en denkers uit wetenschap, politiek, overheid en bedrijfsleven schreven in 2021 samen Meer Wel. Dit boek is een initiatief van De Publieke Zaak en is de laatste in een trilogie, volgend op ‘Meer Waarde’ (2017) en ‘Meer Wij’ (2019). Deze boeken hadden respectievelijk ‘de rol van de grote onderneming in de maatschappij van de toekomst’ en ‘het belang van samenwerken’ tot onderwerp.

De verschillende teams van Meer Wel gaven per onderwerp een samenvatting van de grote uitdagingen voor de toekomst. Aan bod komen onder meer gezondheidszorg, milieu, onderwijs, werkgelegenheid, mobiliteit en voeding. Aansluitend worden in totaal zo’n 150 praktische ideeën aangedragen. Wij lichten in een serie artikelen de ideeën toe van het team ‘Huisvesting en Ruimtelijke ordening’. Hun hoofdstuk is getiteld ‘Leven in een land met een plan’ en heeft als kernvraag “Hoe zorgen we ervoor dat iedereen in een duurzame omgeving kan wonen, later en nu?”

Eens dat industrieel/modulair bouwen meer kan worden benut; maar dan wel blijvend flexibel en duurzaam. Als industrieel bouwen alleen proces-innovatie is en geen product-innovatie is de bewoner nu en later niet geholpen. Het gaat om het geven van regie aan de bewoner en het doorbreken van het traditionele proces van huizen bouwen. We kennen de wereld van over 25-50 jaar niet; waarom dan bouwen alsof we dat wel weten? Faciliteer wonen, bouw geen huizen.

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Vijf maatregelen om funderingsschade goed aan te pakken

1 mrt om 10:00 uur

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur verwacht dat vierhonderdduizend panden in Nederland te maken…

Lees verder »
descriptionArtikel

Bouwen binnen CO2-budget: zo doe je dat

6 feb om 07:30 uur

De huidige manier van ontwerpen en bouwen zorgt voor een grote CO2-uitstoot en een forse bijdrage aan de…

Lees verder »
descriptionArtikel

Plattegrond dorp bepaalt dimensies zakelijk complex in China

19 dec 2023

In het financiële en zakendistrict Jiaozi Park in Chengdu wordt momenteel de laatste vrije kavel bebouwd met…

Lees verder »
person_outlineBlog

Minister voor Beleving dient mens, emoties en ervaringen

18 dec 2023

In de bouw- en mobiliteitswereld wordt onder meer vol verwachting uitgekeken naar de…

Lees verder »
descriptionArtikel

WeerWoord 2030 biedt antwoorden voor klimaatverandering

30 nov 2023

De wereld gaat vanaf vanavond in Dubai opnieuw op zoek naar antwoorden die moeten leiden tot een daling van het…

Lees verder »
descriptionArtikel

Ruimtelijke kwaliteit realiseren die niet vanzelfsprekend is

22 nov 2023

Hij zit nog na te genieten tegenover ons. Raymond van Sabben, de architect die een dag eerder zijn creatie, de…

Lees verder »
descriptionArtikel

Welke overheden mikken op echt duurzame aanbestedingen?

15 nov 2023

Het Aanbestedingsinstituut beoordeelt jaarlijks de duurzaamheid van publieke opdrachtgevers. Daaruit komt ten…

Lees verder »
descriptionArtikel

"Een duurzame praktijk opzetten: zien, geloven, bouwen!"

26 okt 2023

Architect Lex van Waarden uitte in 2021 al zijn bezorgdheid over de sterk stijgende huisvestingskosten voor…

Lees verder »