Kringloop Integratie Platform verlaagt kosten verduurzaming

De meeste huizen in Nederland voldoen niet aan de standaard voor woningisolatie. Deze standaard vloeit voort uit het Klimaatakkoord en wordt breed gedragen. Voldoet een woning wel, dan kan deze eenvoudig aardgasvrij worden gemaakt. Een woning met een energielabel A++ voldoet meestal aan die standaard, maar een woning met een label A (zonder plusjes) vaak net niet. Om deze woningen wel op het gewenste niveau te krijgen, is doorgaans een aanzienlijke investering nodig. Vaak is er echter ook sprake van achterstallig onderhoud, waardoor elke verbouwing die de energieprestatie verbetert, ook de levensduur verlengt. Het huis kan dan weer decennialang mee.

Woningcorporaties weten dit en investeren daarom hoge bedragen per woning. Veel particulieren hikken echter enorm tegen die ingrepen aan. Dat dit met hoge bedragen gepaard gaat, lijkt op de zwaartekracht: je mag er best wat van vinden, maar intussen kunnen we nog steeds niet vliegen door onze armen op en neer te bewegen. Veel woningeigenaren doen daarom nog maar even niets. Dat is niet rationeel, want in feite is het de duurdere optie. Achterstallig onderhoud leidt immers vaak tot nog meer achteruitgang. Denk aan vochtproblemen als gevolg van gebrekkige ventilatie. Dit kan op termijn leiden tot de noodzaak om complete muren en andere schilelementen te vervangen. Het tijdig up-to-date maken van de woning leidt tot voorspelbare woonlasten in de komende drie decennia, die substantieel lager zijn dan als er niets wordt gedaan of volstaan wordt met een paar enkelvoudige maatregelen.

Onnodig duur

Elke verduurzaming van een woning vergt maatwerk. Als je dat niet automatiseert, is maatwerk hetzelfde als handwerk, en handwerk is duur. Desondanks is de hele sector ingericht op individuele inschattingen en deskundige improvisatie ter plekke. Het maakt de verduurzamingen al met al onnodig duur. Alleen al de proceskosten en risico-opslagen zijn aanzienlijk. Het Economisch Instituut voor de Bouw becijferde in een studie naar het Programma Aardgasvrije Wijken, dat de proces- en risicokosten voor aardgasvrijrenovaties zo’n 14 tot 28 procent van de totale kosten bedragen. In de marktprijzen zitten bovendien nog meer transactiekosten verborgen.

Installatietechnici slepen doorgaans een krat vol koppelstukken en moeren naar boven, omdat vooraf niet duidelijk is wat ze gaan tegenkomen. Zo’n krat zit per definitie vol met materialen die lange tijd niet gebruikt worden. Je ziet het niet op de offerte of factuur, maar het zijn wel degelijk kosten. Bovendien kost het zoeken naar het juiste boutje tijd en dat vertaalt zich nog harder in de kosten.
De installateur is verder een voorbeeld van een gespecialiseerde expert. Deze is in gezelschap van veel andere experts: een elektricien, een hovenier, een loodgieter. Het zorgt voor veel aanloop op de werkplaats en al dat aanrijden kost natuurlijk tijd. En vaak mist toch het juiste onderdeel. Dat kan tegenwoordig weliswaar snel bezorgd worden, maar leidt wel tot wachttijd. Alle onzekerheid veroorzaakt risico-opslagen bij onderaannemers, die door marges bij de hoofdaannemer vaak onrealistisch hoog uitpakken.

Versimpelen

Sinds tien jaar is René Pie van ee’yoo en Klimaatmissie Nederland gestructureerd bezig om het proces van verduurzaming te versimpelen en het vervolgens te automatiseren. Stapeling van risicomarges bant hij uit. Hij werkt rechtstreeks samen met fabrikanten en praat ondanks zijn bescheiden omzet mee over het idiot-proof maken van producten. Het gevolg is dat er minder experts nodig zijn en een klein aantal allround vakmensen de klus kan klaren. De voorspelbaarheid neemt ook toe en verspilling van tijd en materialen daalt evenredig.

In dit artikel vergelijken we een offerte van een traditionele aannemer met de Klimaatmissie-aanpak. Het is daarbij belangrijk om twee zaken vooraf te melden. De eerste is een geruststelling: de prijs van Klimaatmissie komt volledig geautomatiseerd ‘uit de computer rollen’ en de andere offerte was niet bekend. Klimaatmissie is dus niet ouderwets onder de prijs van een concurrent gedoken. Het tweede punt is een disclaimer: de totaalprijzen betreffen natuurlijk andere apparaten en specificaties. Het eindresultaat, bijna energieneutraal en aardgasvrij, is in beide gevallen wel hetzelfde.

Offerte

De offerte betreft achttien appartementen in een complex uit 1955. De rekentool van Klimaatmissie kwam uit op een totale investering van € 1.869.634, inclusief BTW en zonder aftrek van subsidie. De goedkoopste offerte die de VVE had liggen, was 1,35 keer hoger: € 2.521.974. Het verschil per woning is € 36.241. Zelfs als dit een uitschieter is en de mogelijke besparingen door geautomatiseerd te werken maar een kwart zouden zijn, hebben bedrijven die op de traditionele manier willen blijven werken, best iets om zich zorgen over te maken.

Klimaatmissie neemt zelf de regie in handen en overlegt met fabrikanten over producten en aansluitmethoden die ‘te automatiseren’ zijn. Een populaire vergelijking is de Gardena-koppeling, bekend voor vrijwel iedereen die weleens in een tuin heeft gewerkt. Gardena heeft deze koppeling overgenomen van Hozelock, maar daarna populair gemaakt door een goedkope kunststof uitvoering ervan. Je kunt honderden verschillende accessoires kopen die de tuinslang allerlei functies geven een allemaal passen ze altijd op het koppelstuk aan je slang. Zoiets verlangt Klimaatmissie ook van fabrikanten: maak je spullen plug and play, simpel en altijd toepasbaar. Blijven er uitzonderingen over, dan programmeert Klimaatmissie ze. Maar zoals altijd geldt: hoe minder regels aan code, hoe beter.

Revolutionair proces

Andere bedrijven zijn ook actief op dit vlak. Zo standaardiseerde en automatiseerde Van Wijnen de renovatie van badkamers, zodat het bedrijf de productie kon wegzetten bij VDL. Onder de noemer Fijn Wonen volgden andere modules. Ik zag in mijn eigen dorp in recordtempo een aantal nieuwbouwwoningen gebouwd worden, in een tempo dat alleen mogelijk was door een revolutionair ander proces dan we kennen van de traditionele bouw. Alles is losmaakbaar, de samenstelling van elk onderdeel is gedocumenteerd en hergebruik is uitgangspunt. Kosten en doorlooptijden zijn significant lager. Hoe lang zal het nog duren, voordat Van Wijnen dit concept uitbreidt van nieuwbouw naar renovatie?

Integratieplatform

Binnen het Groeifondsproject Toekomstbestendige Leefomgeving werken diverse kennisinstellingen in het project Kringloop Integratie Platform samen met een groot aantal bedrijven - veelal actief in software en normering - aan een uitwisselingsplatform dat de nieuwe werkwijze toegankelijk zal maken voor de hele branche. Want de bouw is van oudsher gebaseerd op veel samenwerking in de keten. Kleine en middelgrote bedrijven hebben echter niet de slagkracht om zelfstandig de stappen te zetten die Van Wijnen wel maakt.

Ook Klimaatmissie is niet groot, maar dat bedrijf heeft niet voor niets ‘missie’ in de naam: elke verdiende euro wordt onmiddellijk weer geïnvesteerd in code, die voor de hele markt beschikbaar is. Op consortiumbijeenkomsten in het project worden regelmatig zorgen uitgewisseld over de vraag of de markt de andere werkwijze wel gaat oppakken. Het is druk genoeg, verandering en weerstand horen bij elkaar en lagere kosten betekent ook een lagere omzet. Ik ben daar optimistisch over. Elk kostenvoordeel vertaalt zich in een concurrentievoordeel. Als je goedkoper kunt werken dan een concurrent en het eindresultaat leidt bovendien tot meer voorspelbaarheid in woonlasten, ga je goede tijden tegemoet.

Bedrijven die klussen verliezen, zullen zich gaan afvragen: hoe kan die ander zo’n stuk goedkoper zijn? Daarna doet goed voorbeeld goed volgen. In het project Toekomstbestendige Leefomgeving zorgen de consortiumpartners er intussen voor dat er overal Gardena-koppelingen zijn. Het Digitaal Stelsel Gebouwde Omgeving en de Europese normering vullen de marktwerking aan, want verplichtingen van bedrijven om met gestandaardiseerde data te werken worden binnenkort verplicht.

Auteur Niels Rood is transitiemaker bij Squarewise en parttime wethouder in Laren.

Lees ook: Buurttransformatie: problemen oplossen met andere problemen

Blijf ook op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Tekst: Niels Rood
Foto: Shutterstock