De overtreffende trap van regeneratief ontwerpen

Het is dankzij gasthoofdredacteur Nadine Troost een bijzonder rijtje onderwerpen dat in de nieuwe Stedebouw & Architectuur de revue passeert. Van mycelium tot Einstein, van biomimicry tot biofilisch ontwerp. Het is Troost zelf die in haar voorwoord een uitspraak van Albert Einstein citeert: “Verbeelding is belangrijker dan kennis; kennis is beperkt, terwijl verbeelding de hele wereld omarmt, vooruitgang stimuleert, evolutie baart”. Vervolgens diept ze die verbeelding volop uit in een interview en haar Top 11, met verwijzingen naar tal van praktische aspecten ('Wij zijn natuur'), zoals het Zweedse Ytterjärna, de Living Building Challenge en de sociale component van het ontwerpen. Troost: “Als je dan een gebouw regeneratief ontwerpt, is niet eerst de architect aan de beurt, maar de gemeenschap.”

Regeneratief Waterbeheer

Nog dieper in de materie duikt Anne van Strien, die haar centrale inspiratie duidelijk maakt met de vraag: “Wat vindt de aarde hier eigenlijk van?” Zij tapt in eerste instantie uit een filosofisch vaatje “met diepe momenten van inzicht, waardoor je ook anders gaat handelen”. Toch wordt Van Strien ook concreet, wat wel blijkt uit de publicatie van het boek Regeneratief Waterbeheer, dat ze samen schreef met Joost van der Cruijsen van Waterschap De Dommel. In het verlengde daarvan organiseerde ze ‘de Regeneratiekamer’, een kennisnetwerk en programma rond het thema regeneratief waterbeheer. Daarbij gaat het niet alleen om de inhoud, maar ook om de vorm waarin men elkaar ontmoet. In een kring en met behulp van een talking stick. In het uitgebreide interview lees je hoe dat er aan toe gaat.

Uitgebreid was ook het gesprek met architect Lydia Fraaije, die zich heeft gespecialiseerd in biomimicry. Deze leer is gebaseerd op miljarden jaren van evolutie van de natuur en betekent vooral samenwerken met en vanuit de natuur. Fraaije: “Daarom is biomimicry de overtreffende trap van ‘regeneratief’. We moeten ons realiseren dat we een jonge soort zijn en nog veel kunnen leren van de andere soorten die al veel langer hier op aarde leven.” Hoe je dat in de praktijk toepast, vertelt Fraaije je tot in detail.

Ontwerpprincipes

Ook de veelgeprezen architecten van ORGA zetten de natuur voorop en doen dat in tal van bijzondere onderwerpen. Het is Gijs Bruggink die hun werkwijze - biofilisch ontwerp - grondig toelicht en ook ingaat op de toegepaste ontwerpprincipes. Bruggink: “Bij de materiaalkeuze vormt het behoud van de aarde altijd de grote motivatie en de opdrachtgevers willen dat vaak ook. Het is echter onvermijdelijk dat je het ontwerp moet matchen met het budget. Dat is normaal voor ieder project en niet alleen voor duurzame projecten. Het kostenverschil tussen conventioneel en biobased bouwen wordt echter steeds kleiner. Wij kunnen met veel voorbeelden laten zien dat het gewoon werkt.”

Naast deze vier interviews in het kader van regeneratief ontwerpen, kom je de natuur ook tegen in de rubriek Bouwstenen (met bijvoorbeeld olivijn, stro en de nieuwe houtbouwmethodiek Tim). En natuurlijk levert ook de Top 11 van gasthoofdredacteur Troost veel inspiratie op, met elf film-, boeken- en reistips (zoals Ungersheim in Duitsland). Inspiratie is ook de kern van de rubriek Bouwiconen, waarin architect Roel van der Zeeuw volop mijmert over de fraaie bouwblokken van Michel de Klerk (Spaarndammerbuurt, Amsterdam).

Beroepsvereniging BNSP

Verder wijzen we je graag op het Hot Topic van deze uitgave: onze nieuwe samenwerking met de Beroepsvereniging van Nederlandse Stedebouwkundigen en Planologen (BNSP). In het interview met voorzitter Eric van der Kooij lees je hoe de vereniging volop tot bloei komt, wat onder meer blijkt uit de aankondiging van drie nieuwe awards. Die worden begin 2026 uitgereikt om veel beter de waardering voor stedenbouw en planologie tot uiting te laten komen. Verder pleit Van der Kooij voor het verbreden van het debat over zijn vakgebied. “Ik wil nieuwe plannen kunnen bediscussiëren, zodat we ervan kunnen leren. We moeten samen slimmer worden, maar ook het gesprek aangaan en elkaar aan de tand voelen. Als professionals onder elkaar. Ik merk echter dat we niet meer gewend zijn aan plankritiek en het op een goede manier voeren van een debat. Dat is toch gek? Het is toch het leukste om het er met elkaar over te hebben?”

Polarisatie en solidariteit

Waar we het met elkaar ook over moeten hebben zijn de aanstaande verkiezingen. Zo vertellen de vier leden van ons Expertpanel wat zij graag in de verkiezingsprogramma’s zien staan. Verder wijst hoofdredacteur Ysbrand Visser in zijn voorwoord op de huidige polarisatie in de politiek (en maatschappij) en vraagt zich af waar het begrip ‘solidariteit’ is gebleven. Niet toevallig is het gasthoofdredacteur Troost die vertelt: “Biofilisch ontwerp gaat evengoed over het herstellen van onze relatie met de natuur, als over onze onderlinge relaties. De samenleving is aan het polariseren, dus de relatie die wij met andere mensen hebben moet ook worden hersteld.” Regeneratief ontwerpen levert daar dus voeding voor, zoals ook blijkt uit het interview met Anne van Strien, waar het gaat over mycelium. De bijzondere kenmerken van mycelium kunnen perfect model staan voor solidariteit.

De nieuwe Stedebouw & Architectuur #4, Regeneratief Ontwerpen is voor abonnees te vinden in onze bibliotheek.
Of bekijk de sneak preview!

• Wil jij ook een abonnement? Ontdek nu de vele voordelen en extra's.

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Foto (bovenaan): Gemeentewerf Nieuwkoop (ORGA architect)