Inspiratie voor groene gebiedsontwikkeling

Dagvoorzitter André van der Zee opende de dag met diverse wetenswaardigheden, verpakt in drie quizvragen: de hoeveelste editie van het congres is dit (de 7e), hoeveel minder ziekteverzuim hebben werknemers met planten in hun kantoor en uitzicht op natuur (34 procent) en hoeveel groter is de kans op een depressie in een buurt met weinig groen ten opzichte van een buurt met veel groen (33 procent). Zo nam hij meteen een voorschot op de inhoud van de dag, met de positieve kanten van groen voor onze gezondheid.

Gedeputeerde Maurits von Martels, die namens de gastheer Natuur en Landbouw in zijn portefeuille heeft, benadrukte daarna het belang van een gezonde, groene omgeving. De voormalige melkveehouder vertelde over de transitie van zijn bedrijf, nu zijn zoons vezelgewassen telen voor de bouw. Maar waar de oogst van hennep prima op orde was, gold dat niet voor de afzet als isolatiemateriaal. De hele keten verdient dus meer aandacht en inspanningen.

Spelden voor groene aanjagers

Die aandacht was er wel voor de inzet van een drietal dat door Van Martels aan het begin van deze congresdag werd geëerd met de zilveren Natuur voor Elkaar-waarderingsspeld: Wim Eikelboom kreeg hem als krachtige stem voor de natuur en als een van de aanjagers van de verkiezing ‘Meest geliefde boom van Overijssel’. Gerdien Smit, directeur van ODIN Landschapsontwerpers, ontwikkelde twee recepten waarmee alle gemeenten in Overijssel aan natuurinclusieve nieuwbouw kunnen worden geholpen en verdiende daarmee een speld. Cees Klapwijk nam de derde speld in ontvangst namens zijn collega Mark van Mast, parkmanager op verschillende bedrijventerreinen in Oost-Overijssel en Twente. Hij zorgt daar actief voor meer groen en enthousiasmeert ondernemers om te investeren in groene bedrijventerreinen.

De deelnemers van het congres, onder wie veel afgevaardigden van gemeentes, begaven zich vervolgens naar de vele deelsessies, workshops en presentaties of informeerden zich in de ‘lounge’. Er was een uitgebreid en afwisselend programma samengesteld, waarbij het vaak opviel hoeveel kennis en passie er onderling werd uitgewisseld. We lichten er willekeurig drie sessies en een workshop uit.

Groene gebiedsontwikkeling

Vier Saxion-studenten begonnen de dag lekker actief met een spel om een fictieve wijk met sociale woningbouw natuurinclusiever te maken. De aanwezigen in de sessie werden verdeeld in vijf groepen van zeven à acht personen, die samen in overleg bepaalden welke maatregelen ter vergroening kunnen worden toegepast. Daarbij kon je punten scoren voor elke gekozen maatregel, van tegeltuin tot waterdoorlatende bestrating. Er gold een maximaal aantal te gebruiken punten van 20. 

In ronde 1 van het spel werd gevraagd naar de ideale situatie en inpassing van die maatregelen, waarna in de tweede ronde samen noodzakelijke aanpassingen moesten worden bedacht. En dat op basis van de inbreng van belanghebbenden als gemeente, bewoners of woningcorporaties. Daarbij kwamen de echt lastige vraagstukken op tafel en was het samen zoeken naar inventieve oplossingen. Een mooie oefening.

Vergroening van straten

In een andere sessie werd naar de vergroening van straten gekeken op basis van de input van IVN natuureducatie en Steenbreek. Zij hebben twee pakketten voor gemeenten in de aanbieding, voor een make-over (‘Make-Overijssel’), waarbij ze vooral mikken op straatherinrichting van gevel tot gevel. Als eens in de dertig jaar het riool eruit gaat, mag je die kans niet laten voorbijgaan om juist dan met bewoners in gesprek te gaan over wat er verder nog mogelijk is. De aangeboden pakketten zorgen voor het participatietraject en de ontwerpprocessen.

Er komen zo tal van mooie, groene zaken aan de orde, maar misschien zit de grootste winst in de sociale aspecten. Groen blijkt, aldus de sprekers Lourens Formsma (IVN) en Adriaan Mosterman (Steenbreek), een belangrijk bindmiddel voor sociale cohesie. Waardoor uiteindelijk bewoners ook zelf aan de slag gaan met het openbare en private groen. Ook renovaties zijn trouwens een goed moment om de vergroening van een straat of buurt op te pakken. De kosten vallen in het niet bij die van de verduurzaming van de woningen zelf.

Groen tussenjaar

Een nieuw initiatief van het natuurCollege, in samenwerking met de provincie Overijssel (Natuur voor Elkaar), mikt op het ontwikkelen van een jaar- of lesprogramma voor jongeren. Die kunnen dan een jaar lang (intern) in verbinding leven met de natuur, nieuwe en oude ambachten leren en zich oriënteren op een toekomstig beroep dat in relatie staat met de natuur.

Er wordt gemikt op een zogeheten Tussenjaar, zoals dat in Noorwegen al heel bekend is. Daar kent men 81 Norwegian Folk High Schools, elk met een eigen thema en specialisatielijn. In Nederland is inmiddels een ‘testweek’ georganiseerd, waarover een van de deelnemers gepassioneerd vertelde. Kamperend in het groen, zonder telefoon, ontstond een diepe verbinding met al het natuurlijke en met de andere deelnemers, en groeide het besef dat bewustwording over klimaatvraagstukken belangrijk is, maar ook wat je daarmee doet in houding en daden.

Initiatiefnemer Paul Roncken noemt het educatieve jaar een nieuwe soort van emancipatie, waarmee schoolverlaters hun toekomst een nieuwe richting of extra verdieping kunnen geven. Waar jongeren nu nog extreem laag scoren op natuurverbondenheid (en daden), kan de studie daaraan bijdragen en zou het ook democratiserende effecten kunnen hebben. Roncken wil een complete leergang van drie jaar tot stand brengen, waarvoor nog wel veel partners (voor stageplekken) en financiën worden gezocht.

Gezonde route met LEGO

Opvallend was ook de grote stand met legoblokken en een meterslange geprinte kaart in de lounge (foto boven). Hier kon gedurende de hele dag worden meegedacht over een natuurlijker en gezondere wandelroute van het Zwolse station naar het Provinciehuis. Bezoekers konden hun ideeën met legoblokken kwijt op de vijf meter lange geprinte kaart van de ondergrond van de route. Niek en Cynthia Heijboer van Gemeenschapsontwikkeling zullen de resultaten aanbieden aan de gemeente en de provincie.

Rond 16.00 uur verzamelde iedereen zich ten slotte weer in de lounge. Met de borrel in volle gang nodigde de organisatie de deelnemers nu al uit om mee te denken over het thema voor komend jaar, als op 26 november de achtste editie van Congres Natuurlijk zal plaatsvinden. Ideeën kunnen al via de website gedeeld worden!

Bekijk hier de foto's van de congresdag!

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Tekst: Manon van Ketwich en Ysbrand Visser
Beeld: Congres Natuurlijk