De finesses van prefab houtbouw

Treetek is pas vijf jaar geleden opgericht, waarbij Bob Elzen zich liet inspireren door zijn ervaringen in de automotive industrie. Zo rolt er bij Audi elke 54 seconden een heel ander model van de band, terwijl het proces achter de schermen wel volledig gestandaardiseerd is. Bij woningbouw pleit hij ook voor zo’n aanpak: gestandaardiseerde processen, geen gestandaardiseerde producten. Dit maakt maatwerk mogelijk binnen een efficiënt systeem.

Vanuit detail

Treetek positioneert zich nu als een houtbouwspecialist die het gehele bouwproces begeleidt: van ontwerp en engineering tot uitvoering en montage. Treetek ondersteunt zowel architecten, aannemers als ontwikkelaars bij het realiseren van hun houtbouwambities. Het team bestaat uit constructeurs, modelleurs, werkvoorbereiders en houtbouwmontage-voorlieden. Elzen benadrukte vooral het werken, vooruitdenken en ontwerpen vanuit het detail met tevens direct oog voor de materialisatie, productie en uitvoering.
In tegenstelling tot traditionele bouw, waarin vaak van grof naar fijn wordt gewerkt, vereist prefab houtbouw een vroege, intensieve afstemming tussen disciplines zoals installatietechniek, bouwfysica en constructie. Daarbij is de manier van bouwen in hout ook van invloed op de variaties van een woningplattegrond, maar zijn er tal van mogelijkheden die in BIM snel tot een oplossing leiden. Elzen waakt er daarbij wel voor dat er te veel partijen tegelijk in BIM aan het werk zijn.

Kantoren

Treetek is ook actief in utiliteitsprojecten, zoals scholen of kantoren (in IJhorst, foto boven), waarbij nauwkeurigheid en een prettig binnenklimaat belangrijke voordelen zijn van houtbouw. Ook liet Claus (Studio Nauta) daarbovenop zien - met de geplande, immense stationshal van Zwolle - dat je houtbouw ook schaalbaar kan toepassen in complexe stedelijke contexten. Over woningbouw zei ze: “Als je de architectuur benadert vanuit de schoonheid in eenvoud en repetitie, kan je houtbouw echt haalbaar maken. Dus je moet goed nadenken over waarin je je geld wilt steken om uiteindelijk een goede woonkwaliteit en goede architectuur te maken.”

Het is een integrale beschouwing, waarmee de ontwerpen uiteindelijk gestalte krijgen bij Treetek. Vandaar ook dat het bedrijf bij voorkeur al vanaf het VO in het bouwteam zit. En elke keer, bij elke stap, wordt er gekozen tussen go of no-go. Elzen: “Daag je opdrachtgever en aannemer elke keer uit. Wat mag het kosten? Welke prestaties verlang je? Waarop wil je sturen? Op circulariteit, MPG, prijs of wooncomfort? Of een combinatie daarvan?”

Circulariteit

Bij deze manier van bouwen, aldus Claus, is circulariteit een logisch gevolg (gratis bijvangst) van het slimme ontwerpen dat je doet. Losmaakbare isolatie, herbruikbare prefab badkamers en droog geschroefde CLT-elementen zorgen ervoor dat gebouwen demontabel zijn. Treetek past de houtbouwtechnieken CLT, HSB en glulam toe in strategische combinaties. Zo wordt materiaalgebruik geminimaliseerd, kan ook lokaal geoogste biobased isolatie worden gebruikt en zorgt eventueel transport via waterwegen voor een verdere beperking van de CO₂-uitstoot. 

Bij het werken vanuit de details is het bovendien mogelijk om meteen op basis van financiële consequenties oplossingen af te wegen, die anders vaak later in het proces opduiken. Met de ontwikkeling van een CO₂-calculator, gekoppeld aan het constructiemodel, kan in de toekomst bovendien al in de ontwerpfase gestuurd worden op zowel kosten als milieu-impact. Voor Elzen is het echter duidelijk dat de bouwsector vooral moet gaan sturen op impact. Daarom wordt in samenwerking met diverse partijen gewerkt aan emissiearme gestapelde houtbouw, waarbij hout wordt ingezet waar het kan, en beton of staal alleen waar het moet.

Een ander aspect van prefab houtbouw bij Treetek is het werken in 3D in plaats van 2D en daarbij de vroege integratie van leveranciers in het ontwerpproces. Vanaf het Technisch Ontwerp worden details afgestemd, prijsafspraken gemaakt en productie-informatie gekoppeld aan het BIM-model. Hierdoor weet Treetek al in een vroeg stadium of een ontwerp technisch én financieel realiseerbaar is.

Cruciale bouwknopen

Elzen waarschuwde verder voor veelvoorkomende valkuilen in houtbouwprojecten, zoals te late detaillering van cruciale bouwknopen. In traditionele bouwprocessen worden bouwkundige uitdagingen soms pas in de DO-fase opgepakt, wat leidt tot kostbare vertraging of onuitvoerbaarheid. Zorg er verder ook voor, aldus Elzen, dat de uitvoerder, de man of de vrouw die op de bouw aan het schroeven is, vanaf het begin echt begrijpt wat hij of zijn aan het doen is. Elzen: “Als een project vanaf de afdeling planvorming, via de verkoop niet helemaal goed wordt overgedragen, weet iemand op de bouw op basis van de tekeningen soms niet goed hoe hij iets moet maken. In de traditionele bouw, waar ze gewend zijn aan kalkzandsteen, los je het dan wel op. Pre-fabricage is echter niet zo vergevingsgezind. Het moet meteen kloppen.”

Bij elk project past Treetek dus een gestandaardiseerd proces toe, terwijl het eindproduct juist flexibel blijft. Zo wordt prefab houtbouw economisch én esthetisch haalbaar. Een project als Hof van Duurzaamheid (Amersfoort, foto boven) toont aan dat repetitie en eenvoud in architectuur bijdragen aan een betaalbare, hoogwaardige houten woonomgeving. Daarbij gaf Claus ten slotte aan dat de architect en diens ontwerpvrijheid niet in het geding is en er voldoende mogelijkheden voor detaillering zijn. “Zo kun je al snel mooie, diepe neggen maken. Uitdagend is wel dat je er niet altijd balkons aan kunt hangen. Het is vooral leuk dat we heel snel onze ideeën kunnen testen. Dat zorgt ervoor dat je niet heel veel tijd verliest in het helemaal uitwerken van een ontwerp.”

Blijf ook op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Tekst: Ysbrand Visser
Beeld: Treetek