Laten we de bestaande woningvoorraad beter benutten

dinsdag 4 januari 2022
Een brede coalitie van 34 maatschappelijke organisaties, marktpartijen en overheden presenteerde kort voor de verkiezingen van 2021 de Actieagenda Wonen. Hierin wordt onder andere voorgesteld om het woningtekort op te lossen door tussen 2021 en 2030 een miljoen woningen bij te bouwen. Bij dit aantal kunnen echter vraagtekens worden gezet, want de Actieagenda legt de nadruk op nieuwbouwproductie en besteedt nauwelijks aandacht aan een betere verdeling van bestaande woonruimte, bijvoorbeeld door het bevorderen van doorstroming en het beperken van de vraag.

Als we alle beschikbare woonruimte in ons land opnieuw zouden verdelen volgens een realistische 65 m2 voor een eenpersoonshuishouden en 88 m2 voor twee, dan is er in theorie voor zo’n drie miljoen extra mensen woonruimte beschikbaar. Er zijn echter veel regels die het (onbedoeld) financieel onaantrekkelijk maken om samen te wonen. Terwijl meer samenwonen op korte termijn en zonder kosten extra woonruimte oplevert.

De belemmerende regels hebben vaak niet direct betrekking op de woningmarkt, maar op beleidsterreinen als pensioen, sociale zekerheid en financieel toezicht. Aanpassingen zullen dus de portefeuilles raken van verschillende ministeries. De toekomstige Minister van Wonen moet daarom een breed mandaat krijgen en de ruimte om zich te bemoeien met de portefeuilles van zijn collega’s.

Bij het beter benutten van de bestaande woningvoorraad onderscheiden we vier facetten:

Maak samenwonen aantrekkelijker
Inventariseer alle bestaande fiscale en sociale regelingen die samenwonen minder aantrekkelijk maken en pas die regels aan, zodat samenwonen juist wordt gestimuleerd. Nu worden bijvoorbeeld huishoudens die leven van een uitkering gekort, zodra hun inwonende kinderen meerderjarig worden. Die moeten dan het huis uit en hebben vervolgens zelf een woning nodig. Ook de hoogte van de AOW is afhankelijk van de woonsituatie: samenwonenden krijgen ieder slechts 70% van de AOW voor alleenstaanden.

Studenten in een onafhankelijke woning hebben recht op huursubsidie, maar studenten die samen een woning delen niet. En voor ouderen die alleen in een (veel) te grote eengezinswoning achterblijven, is het belastingtechnisch niet aantrekkelijk om een deel van hun woning te verkopen of verhuren aan bijvoorbeeld vrienden, een mantelzorger of studenten.

Meerdere huishoudens in een huur- of koopwoning
Woningverhuurders werken meestal volgens het principe ‘één woning één huishouden’. Tegelijk is de huurdersdoorstroom zeer gering, zodat huishoudens die ooit bestonden uit een heel gezin nu nog bestaan uit slechts een of twee mensen. Anderzijds ontstaan er steeds meer situaties die afwijken van de norm, zoals meeroudergezinnen. 

Gewoonlijk verbiedt het huurcontract om ruimte onder te verhuren, maar als woningcorporaties en andere woningverhuurders onderhuur en/of huurdelen toestaan, kunnen structureel meerdere huishoudens van een woning gebruik maken. Pas de standaard huurcontracten aan, zodat deelhuren en onderverhuren makkelijker worden.

Voor koopwoningen geldt een vergelijkbare situatie, aangezien hypotheekvoorwaarden vrijwel altijd een clausule bevatten die het verhuren van de woning of een deel daarvan verbiedt. Logisch als bescherming van belangen van de hypotheekverstrekker, maar ook belemmerend. Zorg er dus voor dat deze clausule geen standaard onderdeel meer is van het hypotheekcontract. Financiers kunnen ook met heldere en praktisch uitvoerbare voorwaarden komen om verhuur en/of woningdelen toe te staan.

Permanent wonen in tweede woningen
De welvaartstoename heeft gezorgd voor een gestage groei van het tweede woningbezit, vooral in bosrijke gebieden en aan de kust. In ons land staan naar schatting 120.000 recreatiewoningen, waarvan ongeveer de helft in parken. Voor sommige eigenaren geldt dat ze liever permanent in hun `vakantiewoning’ zouden willen wonen dan in hun officiële woning, maar de huidige regels staan dat niet toe. Inventariseer daarom de tweede-woningvoorraad en onderzoek hoe die woningen de status van permanente woning kunnen krijgen. We moeten daarbij wel kritisch onderzoeken wie er van  bijbehorende waardesprong profiteert en hoe het zit met commerciële huisjesparken.

Maak tegelijk het bezit van een tweede woning fiscaal minder aantrekkelijk, omdat permanent wonen in vakantiehuisjes de woningvraag alleen vermindert als mensen ook daadwerkelijk hun eerste woning opgeven of permanent verhuren.

Maak woningruil makkelijk en betaalbaar
Woningruil kan zorgen voor betere doorstroom. Stimuleer daarom woningruil in de huur- en koopwoningenmarkt, zonder wederzijdse verhoging van de huur of het betalen van overdrachtsbelasting. Ouderen/babyboomers, waarvan de kinderen het huis uit zijn, wonen vaak moederziel alleen in een (veel) te grote woning, terwijl gezinnen opgepropt op een kleine etage zitten en studenten en jongeren sowieso niet aan de bak komen. 

De meeste verhuurders verhogen bij woningruil de huur van beide sociale huurwoningen tot het maximum. Dit maakt woningruil voor veel huurders onaantrekkelijk. Vooral ouderen huren soms al decennialang een woning, waardoor de huur erg laag is. Als ze ruilen – zelfs naar een kleiner huis – zijn ze vrijwel altijd (veel) duurder uit, dus blijven ze liever zitten in een huis met lege kamers.

Voor woningbezitters betekent woningruil dat er 2% overdrachtsbelasting moet worden afgerekend en dat kan een drempel vormen.


Leven in een land met een plan

Ruim 150 doeners en denkers uit wetenschap, politiek, overheid en bedrijfsleven schreven in 2021 samen Meer Wel. Dit boek is een initiatief van De Publieke Zaak en is de laatste in een trilogie, volgend op ‘Meer Waarde’ (2017) en ‘Meer Wij’ (2019). Deze boeken hadden respectievelijk ‘de rol van de grote onderneming in de maatschappij van de toekomst’ en ‘het belang van samenwerken’ tot onderwerp.

De verschillende teams van Meer Wel gaven per onderwerp een samenvatting van de grote uitdagingen voor de toekomst. Aan bod komen onder meer gezondheidszorg, milieu, onderwijs, werkgelegenheid, mobiliteit en voeding. Aansluitend worden in totaal zo’n 150 praktische ideeën aangedragen. Wij lichten in een serie artikelen de ideeën toe van het team ‘Huisvesting en Ruimtelijke ordening’. Hun hoofdstuk is getiteld ‘Leven in een land met een plan’ en heeft als kernvraag “Hoe zorgen we ervoor dat iedereen in een duurzame omgeving kan wonen, later en nu?”

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

De kracht van geografische data voor een breder publiek

22 mrt om 12:00 uur

Actuele vraagstukken als de woningnood en klimaatverandering vragen om oplossingen die moeten komen van…

Lees verder »
descriptionArtikel

Vijf maatregelen om funderingsschade goed aan te pakken

1 mrt om 10:00 uur

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur verwacht dat vierhonderdduizend panden in Nederland te maken…

Lees verder »
descriptionArtikel

Seminar De Bewoner Centraal 2.0 zet grote stappen vooruit

9 feb om 10:25 uur

De grootste uitdaging om de bestaande woningvoorraad te verduurzamen is niet de…

Lees verder »
descriptionArtikel

Jeroen de Willigen pleit voor een nieuwe bouwcultuur

16 jan om 14:30 uur

Bij De Zwarte Hond is Jeroen de Willigen partner-stedenbouwkundige en creatief directeur. Deze herfst werd hij…

Lees verder »
descriptionArtikel

Uitvoering van rijksbeleid fysieke leefomgeving loopt achter

15 jan om 12:30 uur

De Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) roept het kabinet op om de balans tussen…

Lees verder »
descriptionArtikel

Trends in de woningmarkt 2024: benut het momentum

8 jan om 10:00 uur

Op het gebied van volkshuisvesting is er in 2024 een kans om echt stappen te zetten vanaf beleidsafspraken en…

Lees verder »
descriptionArtikel

The Family biedt veel variatie en keuze midden in de stad

12 dec 2023

Vandaag en morgen (12 en 13 december) krijgen bewoners in Delft de sleutel van hun woning in The Family. Dit…

Lees verder »
descriptionArtikel

Doorbouwgarantie moet versnelling bieden aan nieuwbouw

19 okt 2023

In de Tweede Kamer is een meerderheid voor de invoering van een ‘doorbouwgarantie’. Dit betekent dat…

Lees verder »