Geluid: het ondergeschoven kindje van de architectuur
Ruimte bepaalt geluid en geluid bepaalt (deels) onze ervaring van die ruimte. Toch leggen we een mooie of lelijke locatie altijd uit aan de hand van uiterlijke kenmerken, niet aan hoe de locatie klinkt. Kimmelman geeft aan dat geluid vaak wordt ‘vergeten’, dat ons bewustzijn het naar de achtergrond verbant omdat ‘het niet anders is’.
Onderdeel van de ervaring
We zouden geluid niet moeten negeren, zegt Kimmelman. “Geluid mag dan wel onzichtbaar zijn of het wordt alleen onbewust waargenomen, maar dat maakt het niet een minder architecturaal materiaal dan hout, glas, beton, steen of licht. Het wordt gevormd door ontwerp, maar helaas denken de meeste architecten er pas aan als er een concertzaal of restaurant gemaakt moet worden.”
Kimmelman geeft aan dat rekening houden met hoe een locatie geluid vormt niet moeilijk is. “Je kunt je vast wel het indrukwekkende, opstijgende geluid van een stenen kathedraal voorstellen. En een bistro, zoals het Lafayette in Manhatten, heeft een onderscheidend sonisch profiel. Je kunt het klinken van glazen en borden voorstellen, het verzitten van mensen op leren bankjes, het gonzen van stemmen. Het geluid is onontwarbaar van de ervaring, net als de geur van kip aan een spit of vers gebakken brood.”
Stedelijk geluid
Ook in de stad kan geluid groot effect hebben. Kimmelman neemt de High Line als voorbeeld, een park in Manhattan dat bovenop een drukke straat is gebouwd. “Het fijnste van daar lopen – en het gevoel te hebben dat je aan de stad ontsnapt terwijl je er middenin zit – is dat je negen meter boven de straat bent en daardoor het geluid verandert.”
“Het denderen van verkeer onder de High Line, op straatniveau, is haast een fysieke aanval op voetgangers. Maar bovenop de High Line ben je je haast niet bewust van het geluid, daar wordt het een bastoon in een binnenstedelijk, gelaagd en auditief landschap.”
Standaard voor architecten
Kimmelman haalt in het artikel het boek Architecture of the Well-Tempered Environment van Reyner Banham aan, waarin temperatuur, lucht, licht en materialen als dé elementen worden genoemd om omgevingen te creëren die op gevarieerde wijze onze ervaring van gebouwen beïnvloeden. “Hij [Banham] benadrukt dat zulke omgevingselementen ‘van nature ondergebracht horen te zijn in de werkmethodes van de architect’. Aan Banhams lijst kunnen we geluid toevoegen.”
“We praten bewonderend over groene of energie-efficiënte gebouwen, met daktuinen en trappen die uitnodigen om bewandeld te worden, omdat een goed ontwerp doet streven naar het verbeteren van onze gezondheid. Maar we praten nog lang niet voldoende over hoe geluid in deze gebouwen, en in alle andere ruimtes die wij ontwerpen, ons doet voelen.”
Interactief artikel
Een sprekend voorbeeld dat Kimmelman voorlegt is die van een leeg appartement met prachtig uitzicht, maar waar het geluid van het dichte grote raam je haast claustrofobisch laat voelen. Dit in tegenstelling tot een woning met open raam, waarin het geluid deel wordt van het interieur en de omgeving gezellig doet aanvoelen.
Dit leest u het beste in het artikel van Kimmelman, dat wordt ondersteund door korte audiovisuele fragmenten die u als lezer kunt gebruiken om het geluid van verschillende locaties te ervaren. Beweeg uw cursor over deze fragmenten om het omgevingsgeluid van bijvoorbeeld de New York Public Library te horen. Wij raden oordoppen of een hoofdtelefoon aan voor de volledige ervaring.
Lees (en hoor) het volledige artikel van Kimmelman .
Geluid in Nederlandse architectuur
Kimmelmans artikel richt zich op voorbeelden van Amerikaanse architectuur. In Nederland wordt dit wellicht anders ervaren. Wat denkt u: wordt de waarde van geluid in Nederlandse architectuur vaak vergeten, of kent u projecten waarin juist extra aandacht is besteed aan bijvoorbeeld akoestiek? Laat het hieronder weten in een reactie.

In stenen kerken, zoals de Sint-Catharinakerk in Eindhoven, heerst een indrukwekkende akoestiek. Foto door Alexander Tihonov
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
S&A Podcast: zachtheid en verlangen in gebiedsontwikkeling
23 jul om 07:30 uur 3 minIn de nieuwe S&A Podcast Luisterlandschap spreken we met Co Verdaas, Deltacommissaris en hoogleraar…
Projecten versnellen door opgaven apolitiek te maken
21 jul om 07:30 uur 12 minIn het huidige, onrustige tijdsgewricht komen veel planontwikkelingen tot stilstand. Politieke strubbelingen en…
Ruim baan voor warme asfaltrecyclingtrein
17 jul om 07:30 uur 10 minHet ligt misschien niet voor de hand om via Argentinië en Tsjechië af te reizen naar de Gooimeerdijk-Oost in…
Stedelijke vernieuwing circulair door tijdelijke placemaking
16 jul om 07:30 uur 6 minHet circulaire Stedelijke Vernieuwingsinitiatief van Leeuwarden is ook voor stedenbouwkundigen een kweekvijver…
Kunnen we Nederland transformeren tot klimaatbestendig park?
14 jul om 07:30 uur 10 minHoe realistisch is het dat we Nederland kunnen transformeren tot een klimaatbestendig park waarin wonen, werken…
Groots denken en grote plannen vergen stevig leiderschap
7 jul om 07:30 uur 12 minGebiedsontwikkeling vraagt naast het maken van stedenbouwkundige plannen om diverse vormen van samenwerking,…
Oud-minister Sybilla Dekker: ‘Begrijp hoe besturen werkt’
30 jun om 07:30 uur 13 minJarenlang stopte het Rijk de ruimtelijke ordening onder de zoden. Tot verdriet van Sybilla Dekker, voormalig…
Bewoners maken de buurt
25 jun om 07:30 uur 6 minDe Amsterdamse Rekenkamer waarschuwde dit voorjaar voor onleefbare en onveilige nieuwbouwwijken. In een column…
Reactie toevoegen