Geluid: het ondergeschoven kindje van de architectuur

woensdag 20 januari 2016
timer 4 min
‘Tijdens de Middeleeuwen was geur de onuitgesproken plaag van steden. Vandaag de dag is dat geluid,’ aldus architectuurcriticus Michael Kimmelman. In een recente New York Times publicatie omschrijft hij geluid als een architecturaal element dat vaak over het hoofd wordt gezien en daardoor de belevenis van een ruimte wordt geschaad.

Ruimte bepaalt geluid en geluid bepaalt (deels) onze ervaring van die ruimte. Toch leggen we een mooie of lelijke locatie altijd uit aan de hand van uiterlijke kenmerken, niet aan hoe de locatie klinkt. Kimmelman geeft aan dat geluid vaak wordt ‘vergeten’, dat ons bewustzijn het naar de achtergrond verbant omdat ‘het niet anders is’.

Onderdeel van de ervaring

We zouden geluid niet moeten negeren, zegt Kimmelman. “Geluid mag dan wel onzichtbaar zijn of het wordt alleen onbewust waargenomen, maar dat maakt het niet een minder architecturaal materiaal dan hout, glas, beton, steen of licht. Het wordt gevormd door ontwerp, maar helaas denken de meeste architecten er pas aan als er een concertzaal of restaurant gemaakt moet worden.”


Kimmelman geeft aan dat rekening houden met hoe een locatie geluid vormt niet moeilijk is. “Je kunt je vast wel het indrukwekkende, opstijgende geluid van een stenen kathedraal voorstellen. En een bistro, zoals het Lafayette in Manhatten, heeft een onderscheidend sonisch profiel. Je kunt het klinken van glazen en borden voorstellen, het verzitten van mensen op leren bankjes, het gonzen van stemmen. Het geluid is onontwarbaar van de ervaring, net als de geur van kip aan een spit of vers gebakken brood.”
 

Stedelijk geluid

Ook in de stad kan geluid groot effect hebben. Kimmelman neemt de High Line als voorbeeld, een park in Manhattan dat bovenop een drukke straat is gebouwd. “Het fijnste van daar lopen – en het gevoel te hebben dat je aan de stad ontsnapt terwijl je er middenin zit – is dat je negen meter boven de straat bent en daardoor het geluid verandert.”


“Het denderen van verkeer onder de High Line, op straatniveau, is haast een fysieke aanval op voetgangers. Maar bovenop de High Line ben je je haast niet bewust van het geluid, daar wordt het een bastoon in een binnenstedelijk, gelaagd en auditief landschap.”
 

Standaard voor architecten

Kimmelman haalt in het artikel het boek Architecture of the Well-Tempered Environment van Reyner Banham aan, waarin temperatuur, lucht, licht en materialen als dé elementen worden genoemd om omgevingen te creëren die op gevarieerde wijze onze ervaring van gebouwen beïnvloeden. “Hij [Banham] benadrukt dat zulke omgevingselementen ‘van nature ondergebracht horen te zijn in de werkmethodes van de architect’. Aan Banhams lijst kunnen we geluid toevoegen.”


“We praten bewonderend over groene of energie-efficiënte gebouwen, met daktuinen en trappen die uitnodigen om bewandeld te worden, omdat een goed ontwerp doet streven naar het verbeteren van onze gezondheid. Maar we praten nog lang niet voldoende over hoe geluid in deze gebouwen, en in alle andere ruimtes die wij ontwerpen, ons doet voelen.”
 

Interactief artikel

Een sprekend voorbeeld dat Kimmelman voorlegt is die van een leeg appartement met prachtig uitzicht, maar waar het geluid van het dichte grote raam je haast claustrofobisch laat voelen. Dit in tegenstelling tot een woning met open raam, waarin het geluid deel wordt van het interieur en de omgeving gezellig doet aanvoelen.


Dit leest u het beste in het artikel van Kimmelman, dat wordt ondersteund door korte audiovisuele fragmenten die u als lezer kunt gebruiken om het geluid van verschillende locaties te ervaren. Beweeg uw cursor over deze fragmenten om het omgevingsgeluid van bijvoorbeeld de New York Public Library te horen. Wij raden oordoppen of een hoofdtelefoon aan voor de volledige ervaring.
 

Lees (en hoor) het volledige artikel van Kimmelman .
 

Geluid in Nederlandse architectuur

Kimmelmans artikel richt zich op voorbeelden van Amerikaanse architectuur. In Nederland wordt dit wellicht anders ervaren. Wat denkt u: wordt de waarde van geluid in Nederlandse architectuur vaak vergeten, of kent u projecten waarin juist extra aandacht is besteed aan bijvoorbeeld akoestiek? Laat het hieronder weten in een reactie.

Reactie toevoegen

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.
Geluid: het ondergeschoven kindje van de architectuur

In stenen kerken, zoals de Sint-Catharinakerk in Eindhoven, heerst een indrukwekkende akoestiek. Foto door Alexander Tihonov

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

S&A Podcast: zachtheid en verlangen in gebiedsontwikkeling

23 jul om 07:30 uurtimer3 min

In de nieuwe S&A Podcast Luisterlandschap spreken we met Co Verdaas, Deltacommissaris en hoogleraar…

Lees verder »
descriptionArtikel

Projecten versnellen door opgaven apolitiek te maken

21 jul om 07:30 uurtimer12 min

In het huidige, onrustige tijdsgewricht komen veel planontwikkelingen tot stilstand. Politieke strubbelingen en…

Lees verder »
descriptionArtikel

Ruim baan voor warme asfaltrecyclingtrein

17 jul om 07:30 uurtimer10 min

Het ligt misschien niet voor de hand om via Argentinië en Tsjechië af te reizen naar de Gooimeerdijk-Oost in…

Lees verder »
descriptionArtikel

Stedelijke vernieuwing circulair door tijdelijke placemaking

16 jul om 07:30 uurtimer6 min

Het circulaire Stedelijke Vernieuwingsinitiatief van Leeuwarden is ook voor stedenbouwkundigen een kweekvijver…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kunnen we Nederland transformeren tot klimaatbestendig park?

14 jul om 07:30 uurtimer10 min

Hoe realistisch is het dat we Nederland kunnen transformeren tot een klimaatbestendig park waarin wonen, werken…

Lees verder »
descriptionArtikel

Groots denken en grote plannen vergen stevig leiderschap

7 jul om 07:30 uurtimer12 min

Gebiedsontwikkeling vraagt naast het maken van stedenbouwkundige plannen om diverse vormen van samenwerking,…

Lees verder »
descriptionArtikel

Oud-minister Sybilla Dekker: ‘Begrijp hoe besturen werkt’

30 jun om 07:30 uurtimer13 min

Jarenlang stopte het Rijk de ruimtelijke ordening onder de zoden. Tot verdriet van Sybilla Dekker, voormalig…

Lees verder »
descriptionArtikel

Bewoners maken de buurt

25 jun om 07:30 uurtimer6 min

De Amsterdamse Rekenkamer waarschuwde dit voorjaar voor onleefbare en onveilige nieuwbouwwijken. In een column…

Lees verder »