Kantoor vol Afval: prijswinnende circulaire inspiratiebron

Het resultaat mag er zijn en won dit jaar niet voor niets de BNA Publieksprijs: het volledig getransformeerde kantoorpand uit 1980 laat zien hoe je bestaande materialen een nieuw leven kunt geven zonder fors in te leveren op functionaliteit, kwaliteit of esthetiek. De échte waarde van dit gebouw ligt echter in de lessen die het biedt voor de toekomst van het (rijks)vastgoed. 

Testcase met ambitie

Het RVB staat de komende jaren voor een grote opgave: het verduurzamen van een enorme vastgoedportefeuille. De ambitie is dat herontwikkelingen vanaf 2030 voor minimaal 50 procent uit hergebruikt materiaal bestaan. Het Kantoor vol Afval (KaVa) was de eerste testcase om die ambitie tastbaar te maken. “Bouwmaterialen worden vaak nog afgedankt na hun eerste bestemming”, aldus Jille Koop (Rijksvastgoedbedrijf). “Hier wilden we juist met die materialen een gebouw renoveren. Een Kantoor vol Afval dus, met de focus op maximaal hergebruik. Een comfortabele, veilige en aansprekende Rijkskantooromgeving vormde een belangrijk uitgangspunt. En bovendien dat elke betrokken discipline leert door het hier in de praktijk te doen. Dus wat zijn de circulaire lessen die we opdoen? Wat is schaalbaar naar een project hierna? En is dit onderdeel van de oplossing om te bouwen binnen het CO2-budget dat volgt uit het Klimaatakkoord van Parijs?”

De vraag aan het ontwerpteam, bestaande uit Popma ter Steege Architecten, Vink Bouw en het RVB, was dan ook expliciet: bedenk een aanpak die in de praktijk getest kan worden en schaalbaar is naar andere locaties. Het gebouw op het voormalige vliegveld Valkenberg, tussen Katwijk en Wassenaar, bleek daarvoor een geschikte proeftuin. Het bestaande gebouw stond leeg en had geen uitgesproken cultuurhistorische waarde, maar was bouwkundig nog degelijk. In plaats van slopen en vervangen, draaide het project om slim oogsten, zorgvuldig ontwerpen en bewust bouwen.

Ontwerpen met wat er ís

Popma ter Steege ontwikkelde een ontwerpfilosofie waarbij de beschikbare materialen het vertrekpunt vormden. Niet het eindbeeld, maar het proces werd leidend. Het ontwerp werd continu aangepast op basis van wat er beschikbaar was of geoogst kon worden. Zo ontstond een gebouw waarin materialen letterlijk hun verhaal vertellen.

Denk aan oude betonblokken die opnieuw zijn gebruikt in de fundering, houten deuren die een tweede leven kregen als wandpanelen, of plafondplaten die opnieuw geplaatst werden, maar dan in een andere ruimte of functie. Zelfs de meubels in het nieuwe kantoor werden samengesteld uit restmaterialen.
“We hebben hier veel gemetselde, bakstenen binnenwanden”, vertelde Koop eerder, “die voor defensiepersoneel heel bekend zijn. Hier hoort een verhaal met een geschiedenis bij. Die elementen wilden wij omarmen, zodat een rijksambtenaar zich in het kantoor thuis voelt en er graag komt werken. Dat gaat dus veel verder dan alleen zoveel mogelijk willen hergebruiken. Haal die muren dus niet zomaar weg of zorg voor hergebruik van de vrijgekomen stenen en maak die onderdeel van de hernieuwde identiteit.”

Deze benadering vroeg wel duidelijk om flexibiliteit van alle betrokkenen. Van ontwerp tot uitvoering was sprake van nauwe samenwerking en iteratie. Dat leidde niet alleen tot verrassende oplossingen, maar ook tot nieuwe kennis over circulaire ketens, ontwerpvrijheid en materiaaltoepassing.

Een inspirerend voorbeeld

Hoewel de BNA Publieksprijs het project in de schijnwerpers zette, is de échte waarde van het Kantoor vol Afval dat het project laat zien dat circulair verbouwen geen papieren ambitie is, maar praktijk kan zijn. Door anders te kijken naar wat er al is en los te komen van de standaard aanpak (slopen en nieuw bouwen) ontstaat er ruimte voor innovatie én impact.

De leerervaringen uit Katwijk worden inmiddels gedeeld binnen het Rijksvastgoedbedrijf en met marktpartijen. Het project vormt daarmee een inspirerende schakel in de transitie naar een circulaire bouwpraktijk waarin afval niet het einde is, maar het begin.

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Bronnen & tekst: Rijksvastgoedbedrijf / Popma ter Steege / Ysbrand Visser
Fotografie: RVB/Bas Kijzers