Circulair renoveren in de praktijk, met autoherstelbedrijf!

Circq trapte de bijeenkomst af met circulaire afbouwproducten, zoals systeemplafonds en wandpanelen. De gebruikte panelen worden geoogst uit slooppanden en verwerkt tot een nieuw, kwalitatief hoogwaardig afwerkproduct voor gebouwen en kantoren. Daarbij behouden de plafondpanelen hun akoestische waarde. Zo werd een sporthal in Emmer-Compascuum afgewerkt met circulaire houten panelen. Drie verschillende plafonds werden voorzien van refurbished materialen. De producten afvalvrij verpakken was nog wel een uitdaging. Door de pallets net een centimeter groter te maken dan de standaard, zorgde Circq ervoor dat er bij het transport minder verpakking nodig was. En omdat sommige producten net iets anders zijn opgebouwd, vroeg dit in de uitvoering extra aandacht van de monteurs.

Het oogsten door sloopbedrijven draagt steeds meer bij aan de circulaire economie en is groeiende. Inmiddels is Circq de eerste fase ontgroeid en zijn er ook grote volumes in refurbished panelen beschikbaar. Zo leverde Circq grote aantallen aan ziekenhuizen als het Radboud en de VU. “Met deze producten realiseren we een besparing van 80 procent op de CO₂-uitstoot en zijn we niet duurder dan een nieuwe plaat”, vertelde David van Duffelen (Circq). “Hiermee bieden we een mooi alternatief voor de traditionele systeemplafonds en wandpanelen. Door deze ontwikkeling realiseren bestaande producenten zich wel dat er iets moet gebeuren op duurzaamheidsgebied. En dat is een goede zaak!”

Ketensamenwerking met laaghangend fruit

Gastheer Onderpand bestaat uit een ketensamenwerking van alle specialismen in de bouw. Circulair renoveren vraagt van hen veel energie in de voorbereiding, omdat het vaak nog wel wat duurder is en meer tijd in de verwerking vraagt. Maar elke stap die wordt gemaakt voor een ‘bewuste’ toekomst is dat alles waard. Diverse vormen van laaghangend fruit kunnen opdrachtgevers helpen om toch voor een duurzamere en meer circulaire optie te gaan. Denk aan producten voor dakrenovatie, isolatieglas en biobased isolatiematerialen. Demi Roelofzen (Onderpand) voegde toe: “Wat je in ieder geval niet moet doen, is materialen gebruiken die niet duurzaam zijn. Dat proberen we echt te vermijden!”

Het verlengen van de levensduur van reeds toepaste materialen is daarom een belangrijk uitgangspunt van Onderpand. Denk hierbij aan houtrotherstel of kierdichting bij kunststof kozijnen. Bij een opdracht voor Woonbedrijf Ieder1 werd kritisch gekeken naar een duurzaam alternatief voor PUR vloerisolatie. Vervolgens koos men voor PIF, een duurzaam materiaal dat volledig gerecycled kan worden. Daarnaast kent PIF ten opzichte van PUR ook een hogere isolatiewaarde en een grotere brandveiligheid. Verder krijgt ook het scheiden van afval veel aandacht bij Onderpand.

Out of the box

Ambities genoeg, maar in 2016 had men nog niet de kennis van nu over hoe de circulaire renovatie van het Bellevue gebouw van Alliander (Arnhem) uitgevoerd kon worden. “Uiteindelijk is de uitvoering door out of the box te denken”, vertelde Nilgün Kinsiz (Dura Vermeer), “nog hoger uitgekomen dan de ambitie: 98 procent in plaats van 80. En dat door de toepassing van gebruikte materialen.”
Nieuwe en creatieve ideeën in Arnhem waren bijvoorbeeld het bijwerken van schades aan de kozijnen door een autoherstelbedrijf en bestaande verlichtingsarmaturen gebruiken als geleiders in de parkeergarage. “Creatieve ideeën doen wel wat met je planning en met je ureninzet”, vervolgde Kinsiz. “Die zijn toch vaak meer dan begroot. Ondanks dat is Bellevue stipt op tijd opgeleverd. Weliswaar met meer uren dan begroot, maar we hebben hier ook heel veel van geleerd.”

“Subsidies kunnen een goede stimulans voor circulair bouwen zijn”, stelde Kinsiz ook, “maar als de materialen niet in de Nationale Milieudatabase staan, vallen die af. De opdrachtgever wist vooraf niet wat hij kreeg, maar door de intensieve samenwerking is het toch een prachtig project geworden. Er is veel kennis opgedaan, waar we in volgende trajecten weer van profiteren. De haalbaarheid in relatie tot de financiën blijft wel steeds belangrijk en de Wet Kwaliteitsborging wordt nog wel een spannende. Maar we moeten dat gewoon doen voor onze toekomst. Het past ook in de Net Zero-strategie van Dura Vermeer: 50 procent CO₂-reductie in 2030 en nul uitstoot in 2050.”
Aanvullend stelde Erik van Emst (Derbigum) terecht dat met de komst van de Uitgebreide Product Verantwoordelijkheid heel veel producenten ook anders moeten omgaan met hun productverantwoordelijkheid. Hierdoor wordt er anders gekeken naar terugname, afval en samenstelling van producten.

Circulair renoveren vanuit TCO

Vastgoedonderhoudsbedrijf Hemink Groep vertelde tijdens deze Community of Practice over een renovatie van 96 appartementen, die werd uitgevoerd voor woningcorporatie De Woonplaats (Enschede). Deze renovatiepilot is circulair benaderd vanuit de total-cost-of-ownership-gedachte (TCO). Daarbij is het zaak om de budgetten van diverse afdelingen bij elkaar te brengen, zodat circulair renoveren ook haalbaar wordt. Dit vraagt om beleidskeuzes, maar goede voorbeelden helpen hierbij ook.

Zo werden er in Enschede nieuwe keukens van Chainable toegepast, waarbij je in de toekomst bijvoorbeeld wel de deurtjes vervangt, maar niet de hele keuken. Op de proefwoning werd in de zaal verschillend gereageerd en niet iedereen was blij met deze aanpak. Een andere opbouw van de keuken betekent op bepaalde punten ook een andere uitstraling. Ook de badkamer werd circulair uitgevoerd. Daarbij werden keramische tegels van Keratop demontabel aangebracht met kit en plakband. Het glas werd vervangen door hoogwaardig glas met een goede isolatiewaarde en de daken zijn bekleed met circulaire dakbedekking van Derbigum. Voor dit project stonden ook refurbished ketels op de planning, maar die waren niet voldoende voorradig, zodat het toch nieuwe ketels werden.

Tom Peeze (Hemink Groep) gaf aan dat de waardering van materialen op dit moment nog lobbygevoelig is. Hoe krijgen we wel een eerlijke, eenduidige waardering? Wat is de beste rekentool? Het Nieuwe Normaal van Cirkelstad zal hier een antwoord op gaan geven. Dit project was een pilot en omdat vervolgprojecten in een aanbesteding zullen worden uitgevraagd, kan de kennis uit dit project niet opnieuw worden ingebracht. Dat is natuurlijk best jammer.

Circulariteit als focuspunt

Een volgende casus betrof de herbestemming van een monumentale boerderij op het landgoed Woldhuis (Apeldoorn), die op een circulaire wijze is aangepakt. Daar waar de focus eerder alleen op het onderwerp energietransitie lag, is circulariteit nu ook een focuspunt geworden. Bij de herbestemming wilde men onder meer de dakpannen hergebruiken. In de praktijk bleek dat er negen verschillende types Mulden dakpannen waren gebruikt, die niet goed op elkaar aansloten en dus niet hergebruikt konden worden. Tweedehands dakpannen als alternatief waren helaas niet in de benodigde hoeveelheid voorhanden. Verder werd de boerderij biobased geïsoleerd met Isovlas.

Sjoerd Bouwmeester van de gemeente Apeldoorn vertelde: “Ook is bekeken of onderdelen die niet voor dezelfde bestemming hergebruikt konden worden, op een andere wijze konden worden ingezet. Zo werden de roosters hergebruikt als doorvalbeveiliging en konden betonelementen gebruikt worden als parkeervakken. Uit andere objecten in Apeldoorn zijn verder bijvoorbeeld deuren en een ICT-patchkast geoogst en hier weer teruggeplaatst.”

Ideeënbord

Meer circulaire ideeën werden op de bouwplaats verzameld via een ideeënbord. Bouwvakkers maakten hier volop gebruik van. Het project is in bouwteam uitgevoerd, waardoor voor veel vraagstukken samen oplossingen konden worden bedacht. Volgens Joost Giesen van Van Wijnen is het bouwteam dé vorm om tot een goed resultaat te komen. Bouwmeester bevestigde dit, maar gaf wel aan dat dit ook best wat vraagt van een opdrachtgever. Als dit echter meer kwaliteit oplevert, is het de inspanning aan beide kanten waard. Het pand staat onder Monumentenzorg en deze organisatie staat goed open voor hergebruik. Dat hielp in de uitvoering en het resultaat van de prachtige renovatie is een toekomstbestendig en aardgasloos monument.

Deze interactieve sessie voor de partners van Cirkelstad zat vol kennisdeling. Het was mooi om te zien hoe vanuit diverse disciplines enthousiast wordt gewerkt aan een andere standaard van renoveren. Kennisdeling is daarbij van groot belang en daarvoor kun je ook contact opnemen met Eric Kouters of Carmen Oude Wesselink van Cirkelstad Deventer-Apeldoorn.

Tekst en beeld: Carmen Oude Wesselink (Cirkelstad Deventer - Apeldoorn)
Foto boven: Eric Kouters (Cirkelstad Deventer - Apeldoorn)