Behoud van erfgoed en het bijbehorende ambacht

De circulaire renovatie betrof een varkensschuur die is verbouwd tot schoolgebouw voor de Stichting Renovatie & Innovatie in de Bouw in Overijssel (RIBO). Het betreft het Praktijkcentrum Restauratie & Ambacht, dat afgelopen najaar in Hengelo is geopend, met naast restauratieopleidingen ook een innovatielab en een depot voor historische bouwmaterialen.
Het is Alfred Evers die, samen met Martin Bellers (ex-RIBO), zich (richtte en) richt op het behoud van erfgoed, hergebruik van oude bouwmaterialen en het bijbehorende ambacht. Centraal daarbij stond het realiseren van de opleiding ‘Technicus Hout en Restauratie’, een ontwikkeling die ruim tien jaar geleden in de crisistijd begon en de afgelopen jaren in een stroomversnelling raakte. Dat was weliswaar tegen de stroom in (‘het bedrijfsleven vroeg er niet om’), maar blijkt tegenwoordig juist van grote meerwaarde. Zoals volop zichtbaar is geworden in het vernieuwde gebouw.

Regie

Nadat een architect de contouren van het schoolgebouw had uitgewerkt, zijn Evers en Bellers zelf met de houtconstructies en de hele vormgeving aan de slag gegaan. “En dat ook”, aldus Evers, “om ervoor te zorgen dat we als RIBO zelf de regie houden over de houtmaterialen die we wilden hergebruiken. En ook om te voorkomen dat constructeurs teruggrijpen op te veel staal of beton. We zijn toen achter heel bijzondere dingen gekomen.

Als je er oudere boeken bij pakt, en zoekt naar informatie over spanten en gebinten, blijkt dat die kennis weliswaar nog goed bruikbaar is, maar ook dat die vakkennis in de praktijk is verdwenen. Daarbij belandden we in discussies met een stuk of vier constructeurs, die andere visies hadden over de houtconstructies.”

Moderne technieken en data

“Uiteindelijk”, vervolgt Evers, “werden er toch oplossingen gevonden met nieuwe houtconstructies die losmaakbaar zijn en zo bijdragen aan hergebruik van materialen, CO2-opslag en legolisering. De technische kennis achter deze en andere traditionele houtconstructies werd vervolgens klaargestoomd voor toepassing met moderne technieken, zoals CNC frezen.”

Zo werd de stap gemaakt van ambacht en folklore naar moderne high tech en alle noodzakelijke partners in de traditionele bouwketen werden bij dit proces betrokken. Wat echter bij het oude bleef, zo vertelt Evers, is de altijd lastige horde van de vergunningverlening. Tot tweemaal toe was er zodoende een bouwstop, één keer zelfs van een jaar. Evers en consorten hielden echter vol en weten nu dat in de toekomst nog veel meer data over de constructies op tafel moeten komen. Mede daarom is het consortium Houtconstructies opgericht om, samen met het mbo, hbo, universiteiten en houtgerelateerde bedrijven, de ambachtelijke houtconstructies opnieuw onder de aandacht te brengen en data te vergaren.

Evers licht toe: “Er is veel kennis onder het stof verdwenen en op een moderne manier moeten we die kennis weer terughalen. Bovendien moet de noodzaak van hergebruik van materialen en dataverzameling ook door de overheid worden gestimuleerd, anders gaan we de energietransitie niet halen.”

Redwood uit Leiden

In het RIBO-pand zelf werd zo’n tachtig kuub redwood gebruikt. Dit hout was afkomstig van de Universiteit Leiden en werd verwerkt in liggers en kolommen. Daarnaast is er vijftien kuub hout gebruikt voor kozijnen, ramen en deuren.

De trots straalt ten slotte van het proces én het materiaal af, als we Evers beluisteren: “Wie heeft er tegenwoordig nog een houten school? Dit heeft karakter, dit heeft een historie die ergens vandaan komt. Door oud met nieuw te verbinden, hebben we dit gerealiseerd op een manier die jongeren ook leuk vinden. Dit is één heel groot leergebouw geworden, ook voor het bedrijfsleven.”

• Maurice Beijk
  Bovenstaand proces is een recent voorbeeld van design by coincidence, een circulair werkproces, zoals dat vaker wordt toegepast door Maurice Beijk, bestuurder van RIBO. Beijk vertelt over dit project: “Nieuwe avonturen kun je alleen aan met mensen aan je zijde. Mensen die hun tijd geven, in je geloven en je hun vertrouwen schenken. Juist pionieren vraagt om een extra portie vertrouwen.” Volgens Beijk behoort Evers tot die mensen. Ontdek in dit verhaal hoe hij bij ReintenInfra/Dusseldorp ISM diverse collega’s inspireerde die onlangs diverse awards wonnen.

Blijf op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Tekst: Ysbrand Visser
Beeld: RIBO