Nieuwe Rechtbank Amsterdam: functioneel en uitnodigend

Met 50 uiteenlopende zittingszalen, ruim 1.000 medewerkers waaronder 200 rechters en 140.000 uitspraken per jaar is de Rechtbank Amsterdam verreweg de grootste van de 11 rechtbanken in Nederland. NACH is een consortium waarin samenwerken Macquarie Capital, ABT, DVP, KAAN Architecten, Heijmans en Facilicom.

Functionele architectuur

Het architectonisch ontwerp van KAAN Architecten, een van de initiatiefnemers van het consortium, heeft als uitgangspunt dat in een rechtsstaat de rechtspraak een publieke zaak is verweven met het leven van alledag. Het 50 meter hoge gebouw heeft een onversneden open karakter. Grote ramen in de onderste helft van het gebouw bieden vanaf de straat zicht op de drukte binnen. In de ruim opgezette foyers die om de zittingszalen heen lopen, verblijven zo'n 800 tot 1.000 bezoekers per dag; advocaten in hun toga’s met hun cliënten, verslaggevers, gedaagden en belangstellenden. Vanuit het gebouw is steeds zicht op de stad. De centrale hal met roltrappen vouwt zich open langs een binnentuin en stapelingen van zittingszalen tot een zee van ruimte en licht. 

De nieuwe rechtbank is een uiting van comfortabele functionele architectuur. Het gebouw is een doordachte stapeling met boven elkaar alles wat bij elkaar hoort en scheidingen van wat gescheiden moet blijven, zoals de routes van rechters, gehechten en bezoekers. Nauwe samenwerking tussen architecten, adviseurs voor de constructie, bouwfysica, installaties en (brand)veiligheid, aannemer en leveranciers heeft een praktisch en duurzaam gebouw voortgebracht, vrijwel energieneutraal en toekomstbestendig door een grote mate van flexibiliteit. Personeel en bezoekers krijgen een inspirerende, aangename en veilige omgeving met degelijke materialen die mooi verouderen.  

Het samengaan van gebouw en stad mondt uit in een rechthoekig plein aan de zuidzijde voor de ingang van de rechtbank van een half voetbalveld groot. Dit plein is in feite een kwart van de plattegrond van de rechtbank, het heeft hetzelfde lichtgrijze natuursteen op de vloer en dezelfde banken als binnen. De elegante luifel boven de ingang steekt even ver uit op het plein als in het rechtbankgebouw. In de praktijk is het plein openbaar gebied, een gebaar naar de stad. Een luie hellingbaan zorgt voor een drempelloze overgang van de omgeving naar het plein en het gebouw dat, beschermd tegen aanrijdingen, iets hoger ligt. Aan één zijde is het plein beplant met bloeiende bomen, waar, naast bezoekers en personeel van de rechtbank, iedereen op elk tijdstip van de dag kan neerstrijken.

Naast de vijver op het plein staat een intrigerend groot kunstwerk genaamd ‘Love or Generosity’, dat is ontworpen door kunstenares Nicole Eisenman. Het kunstwerk, ruim vijf meter hoog, staat op grote bergschoenen symbool voor een poortwachter. De figuur in hedendaagse, gemakkelijke kledij kijkt voorovergebogen naar de symbolen in de hand die staan voor wijsheid, kracht, geduld, voortgang en moed. Een kleine uil, een pijl en een eikel die de veerkracht van de samenleving weergeven, lijken zojuist van het plein opgeraapt. 

Publiek-Private Samenwerking

Voor de rechtbank is NACH met het Rijk een Publiek-Private Samenwerking (PPS) aangegaan. De PPS omvat behalve het bouwen en financieren van het gebouw ook dertig jaar lang het onderhoud en de dienstverlening of ondersteuning van de organisatie van de rechtbank door Heijmans en Facilicom. De ondersteuning bestaat uit een keur van diensten die ambitieus zijn opgezet. Het bedrijfsrestaurant heeft een gezonde levensstijl als uitgangspunt. Het beheer van het gebouw houdt in dat dagelijks realtime overzicht is van de beschikbare werkplekken, van kamers voor werk dat concentratie vereist en van ruimten voor besprekingen en overleg. Het schoonmaken volgt digitaal gestuurd het gebruik van het gebouw.