Museum van de Geest in Haarlem gerenoveerd

maandag 11 januari 2021
timer 5 min
Na een ingrijpende verbouwing opende Koningin Máxima op 24 november 2020 het vernieuwde Museum van de Geest | Dolhuys in Haarlem. Verlaan & Bouwstra architecten en Kossmanndejong (tentoonstellingsontwerp) grepen de bouwkundige renovatie van het monumentale complex aan om ook de logistiek en functionaliteit van het museum te verbeteren.

Het Dolhuys heeft 700 jaar lang onder verschillende namen onderdak geboden aan leprozen, pestlijders, dollen, armen, zieken, melaatsen, alcoholisten en anderen die buiten de maatschappij vielen. Sinds 2005 is op deze unieke plek het Museum van de Geest gevestigd. Het museum belicht het wonder, het talent en de veerkracht van de menselijke geest.

Opgave

Museum van de Geest | Dolhuys omvat zeker tien verschillende bouwdelen met een totale omvang van 3.450m2. Ze zijn in verschillende tijden tot stand gekomen en hadden alle een eigen functie in de zorg voor de mensen die er onderdak hadden. Zo herbergt het complex bijvoorbeeld de enige overgebleven dolcel in Nederland. Hoewel de cultuur- en architectuurhistorische waarde evident is, was de aaneenschakeling van deze historische bouwdelen in een overzichtelijke museumroute lastig in te passen.



Vooraanzicht van het museum. Foto: Verlaan & Bouwstra architecten

Nieuw hart

Gelegen tussen de beide binnentuinen vormen entree en foyer een nieuw hart voor het museum. Enkele 20e-eeuwse aanbouwen aan de kapel en de zorgzaal, de oudste delen van het complex uit de veertiende en vijftiende eeuw, zijn verwijderd om deze nieuwbouw mogelijk te maken. De entree van het museum bevindt zich naast de kapel, zoals dat ook in de middeleeuwen het geval was. De aangrenzende foyer ontsluit als een scharnierpunt het museumcafé in de kapel, het auditorium in de parkzaal en de start van de vernieuwde museumroute in de zorgzaal.

Puzzelstukken met een eigen gezicht

Entree en foyer voegen zich als puzzelstukken tussen de historische bouwdelen, maar hebben hun een eigentijdse vormgeving. Door de entree bewust achter de tuinmuur te positioneren, blijft het besloten karakter van het complex behouden. De poort in de muur en de boven de tuinmuur uitstekende luifels zorgen ervoor dat de nieuwe entree toch van veraf herkenbaar is. Entree en foyer zijn opgebouwd uit horizontale luifels en verticale coulissen, waardoor een gelaagdheid ontstaat die past bij het historisch gegroeide karakter van het complex.



De entree, gepositioneerd achter de tuinmuur. Foto: Verlaan & Bouwstra architecten


Luifels en coulissen zorgen voor een beschutte ontvangst, begeleiden bezoekers naar de foyer en bieden zicht op de omringende monumentale bebouwing. Het weglaten van de luifel bij het hogere ontvangstgedeelte van de foyer benadrukt het verschil tussen verkeers- en verblijfsruimte. Een bijzonder dakranddetail zorgt er hier juist voor dat de glazen pui ‘uitpuilt’ richting de binnentuin en de relatie tussen binnen en buiten kracht bijzet.


De nieuwbouw is eigentijds vormgegeven, maar sluit in materialisatie (steen, hout en staal) aan op de middeleeuwse gebouwen. Coulissen, wanden en plafonds bestaan uit een deels open lattenstructuur van naturel padoek hout, passend bij bijvoorbeeld het onbehandelde eiken van de imposante middeleeuwse gebinten in de kapel en de zorgzaal. Kozijnen, dakranden en wandkaders in
donkergrijs aluminium en staal voegen zich naadloos tussen de aanwezige muurankers en grijze dakleien.

Leesbare museumroute

Ten opzichte van de situatie voor de verbouwing is de museumroute omgedraaid. In samenwerking met Kossmanndejong is een tentoonstellingsontwerp gerealiseerd waarin de diverse thema’s van de museumroute (ik-jij-wij-zij) aansluiten op het karakter van de ruimte waarin ze zich bevinden. Onderweg fungeren bijzondere plekken in het complex als oriëntatiepunten. Op diverse plekken zijn dichtgezette ramen open gemaakt. Dankzij de nieuwe entree en foyer maken ook de beide binnentuinen integraal onderdeel uit van de museumroute. De entreetuin is informeel ingericht en biedt ruimte aan expositie. De tuin van de foyer functioneert als klassieke, omsloten kruidentuin meer als verblijfsruimte.



Een deel van de tentoonstellingsruimte. Foto: Verlaan & Bouwstra architecten

Restauratie kapel, zorgzaal en parkzaal

Het karakter van de monumentale ruimten is versterkt, zodat de afzonderlijke gebouwen beter ervaarbaar zijn. Historische vloeren, wanden en plafonds zijn hersteld.
In de kapel is een in 1927 aangebrachte tussenvloer verwijderd waardoor de fraaie balkenstructuur van de kap en het spitsboogvenster (met glascollage van kunstenaars Jennifer Tee en Jonas Ohlsson) weer geheel zichtbaar zijn. De toegankelijkheid van de kapel is vergroot door de vloer op één niveau te brengen met de rest van het complex.


De parkzaal is casco gerestaureerd om plaats te bieden aan een auditorium voor tachtig tot honderd personen. Moderne plafonds zijn weggehaald, waardoor het originele achttiende-eeuwse plafond met houten delen voor het eerst in tijden weer zichtbaar is. Bij de restauratie is dankbaar gebruik gemaakt van de adviezen van de afdeling Erfgoed van de gemeente Haarlem.



Het museumcafé in de kapel. Foto: Verlaan & Bouwstra architecten

Klaar voor de toekomst

De ingrepen geven het museum vijftien jaar na opening een herkenbare toegang en een logische museale routing. Extra ruimte en voorzieningen faciliteren het groeiend aantal bezoekers en maken de ontvangst van grotere groepen zoals schoolklassen mogelijk. Het stelt Museum van de Geest | Dolhuys in staat haar belangrijke missie in de komende decennia nog breder uit te dragen.

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.
Museum van de Geest in Haarlem gerenoveerd

Foto: Verlaan & Bouwstra architecten

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Themanummer Scholenbouw: veel variaties voor realisatie

9 nov 2023

In ons themanummer Scholenbouw duiken we diep in de realisatie van schoolgebouwen. Van nieuwe business cases…

Lees verder »
descriptionArtikel

'Geen gelijke kansen als schoolgebouwen uit elkaar vallen'

12 okt 2023

Het derde Duurzame & Gezonde Scholen Congres in Utrecht was een ‘feest van herkenning’ en tegelijkertijd…

Lees verder »
descriptionArtikel

De extreme renovatie van MFA Het Zand

4 sep 2023
In de Utrechtse wijk Leidsche Rijn wordt de multifunctionele accommodatie (MFA) Het Zand gerenoveerd. Het project…
Lees verder »
descriptionArtikel

Vernieuwend ontwerp biedt verzorgingshuis weer toekomst

28 aug 2023

Hoe verbouw je een verzorgingshuis, zodat het voldoet aan de wensen en eisen die tegenwoordig en in de toekomst…

Lees verder »
descriptionArtikel

Monumentaal en gasloos – unieke renovatie Raadhuis Zundert

1 aug 2023
Het Raadhuis in gemeente Zundert is in 2019 gerenoveerd door architectenbureau Dhondt. Dat is intussen vier jaar…
Lees verder »
descriptionArtikel

‘Renovatie is als een cadeautje’

13 jul 2023
‘Renovatie is als een cadeautje’ aldus Sebastiaan Jansen (architect, partner en creatief directeur bij KOW…
Lees verder »
descriptionArtikel

Editie Renovatie & Herstructurering 2023 is verschenen

7 jul 2023
De derde editie van Stedebouw & Architectuur in 2023 is verschenen. In deze editie staan de onderwerpen…
Lees verder »
descriptionArtikel

Sneak preview: Stedebouw & Architectuur Renovatie & Herstructurering 2023

28 jun 2023
"Er ligt een serieus infrapakket aan investering om onze stations beter te maken", aldus Sebastiaan de Wilde,…
Lees verder »