Een optimaal leefklimaat door het innovatie-ecosysteem

Atlas, hét icoon van een duurzame campus. Het hoofdgebouw van TU/e staat met een uitmuntende score bovenaan het BREEAM-lijstje van duurzaamste onderwijsgebouwen wereldwijd, maar de ingebruikname raakte door de COVID19-pandemie begin 2020 ondergesneeuwd. Hoewel de lessen voor dit schooljaar intussen vol van start zijn gegaan, is de nodige media-aandacht voor wat er in Atlas gebeurd wat achterwege gebleven. Als het aan Den Ouden ligt, komt daar nu verandering in.

Onderzoek naar gezonder binnenklimaat

“Atlas, ons hoofdgebouw, is naast een onderwijsgebouw ook een living lab”, vertelt Den Ouden. “We willen dit een plek laten zijn waar onderzoekers nieuwe toepassingen kunnen ontwikkelen die een duurzame en gezonde leefomgeving in de hand werken.” Binnen dat kader lopen al diverse onderzoeken, legt ze uit. “Bijvoorbeeld één project geïnitieerd door prof. Yvonne de Kort waarbij we zoeken naar de optimale combinatie van verlichting en klimaatbeheersing, dat we uitvoering in samenwerking met Universiteit Maastricht.”

Den Ouden vervolgt: “Artsen geven aan dat het gezond is om op het randje van je comfortzone qua temperatuur te zitten. Als dat gedurende de dag fluctueert – dus variaties in net niet te koud en net niet te warm – dan gaat het menselijk lichaam bruin vet aanmaken, wat gezond is. Vervolgens kun je met koud en warm wit licht invloed uiten op hoe mensen de temperatuur ervaren. Wij hopen zo het niveau te bereiken dat men het niet doorheeft dat het koud is, omdat ze door het warme witte licht juist warmte ervaren. Zo zou je een enorme energiebesparing kunnen bereiken in zowel het verwarmen als verkoelen van het gebouw, met ook nog eens positieve gezondheidseffecten.”

Dit soort onderzoeken streeft het living lab na. Dat is simpeler gezegd dan gedaan, zegt Den Ouden, in verband met beperkingen op praktisch of ethisch niveau. “Qua infrastructuur hebben wij het flexibel opgezet, onder andere door een ethische commissie op te tuigen, maar er spelen ook vraagstukken zoals de belasting van het onderzoek op de werksfeer. Hoe ver kunnen we daarin gaan? Ook dat nemen we mee in het living lab.”

Innovatie-ecosysteem

Een ander onderwerp waar Den Ouden met enthousiasme over vertelt, is een ontwerpproject van Pegah Kheiri, een PDEng student in Smart Cities & Buildings. “Zij onderzocht de manieren waarop kennis wordt verzameld en gebruikt in zo’n living lab en maakte een ontwerp van een ‘innovatie-ecosysteem’”, zegt Den Ouden. “Dit ontwerp laat middels een proces- en organisatieschema zien hoe studenten, onderzoekers en bedrijven kennis verwerven en omzetten in nieuwe producten en diensten en wat voor proces daarvoor nodig is. Zo kunnen wij als universiteit inzicht krijgen in wat we moeten doen om dat ecosysteem in stand te houden.”

In dit project staan sociale innovatie en samenwerkingen dus centraal, legt Den Ouden uit: “Wat maakt het dat mensen zich blijven identificeren met zo’n ecosysteem? Normaal gesproken wordt in een project samengewerkt en scheiden na oplevering de wegen, dus hoe houd je die partijen verbonden? Ga je een stap verder, dan is de vraag hoe je een brede visie kunt opstellen die dusdanig inspirerend is dat mensen voor langere tijd verbonden wíllen blijven. Dat komt overeen met een ambitie die wij voor Atlas hadden: het eerste winterbluesvrije gebouw worden. Zoiets trekt mensen en partijen aan die wellicht wel langdurig aan die stip op de horizon bijdragen. Dat soort principes zitten in dat ecosysteemontwerp.”

“We willen dit breder trekken dan slechts samenwerken”, vervolgt Den Ouden. “We willen dat studenten geïnspireerd raken en met innovatieve oplossingen komen, iets wat ze gelijk kunnen testen in ons living lab. Recent hadden we bijvoorbeeld een groep studenten die erachter kwamen dat er een patroon is in het geluid dat geproduceerd wordt als studenten in een grote open zaal samenwerken. Het begin met fluisteren, stijgt naar praten tot er een kakofonie van lawaai is. Dat patroon sloot telkens af met iemand die de ruimte weer tot stilte maant. Ze hebben vervolgens een geluidssensor geplaatst die vanaf een bepaald volume het licht rood maakte. Dat werkte ontzettend goed, want mensen voelden zich meteen aangesproken.”

Met dit soort onderzoeken, zegt Den Ouden, wil ze mensen laten nadenken hoe je een beter leefklimaat in een gebouw kunt realiseren. Dat opent deuren naar toepassingen en opschaling naar buiten de universiteit. “Wij willen bekend maken wat voor onderzoeken wij doen, zodat anderen daarop kunnen aanhaken”, zegt Den Ouden. “Misschien willen studenten wel een startup beginnen, of kunnen bedrijven een propositie halen uit de oplossingen die hier getest worden en die vervolgens op de markt brengen. Door de processen op een juiste manier in te richten in het ecosysteem willen we de kans vergroten dat zo’n proces niet stilvalt, maar dat er altijd partijen zijn die het grootschaliger willen inzetten, bijvoorbeeld in basis- of voortgezet onderwijs.”

Bouwen aan gezonde, goede en toekomstbestendige scholen 

Elke den Ouden gaat op 10 november tijdens het Duurzame & Gezonde Scholen Congres dieper in op de mogelijkheden die het living lab van TU/e biedt. Bezoek dit gratis congres ook voor diverse andere (keynote)sessies over energiezuinige, gezonde, circulaire en aardgasvrije scholen. Lees hier het hele programma.

Of meld je nu gratis aan.