Wat is er nodig om energietransitie in gebouwde omgeving te versnellen?

maandag 24 april 2023

Een warmtepomp en zonnepanelen zijn onmisbare componenten in het huis van de toekomst. Beeld: Shutterstock

Waar staan we we met de versnelling van de energietransitie in de gebouwde omgeving? Een trendonderzoek van TKI Urban Energy en TNO wijst onder meer op een tekort aan specialistische krachten en op het ontbreken van een industriële aanpak van renovatie van bestaande woningen.

De duurzame verbouwing van Nederland is in volle gang. Daarbij is innovatie essentieel, want voor veel problemen van morgen hebben we vandaag nog geen oplossing. In de gebouwde omgeving (stad, dorp, snelweg enzovoort) ligt een veelheid aan opgaven; van zon op daken tot warmtenetten, ventilatiesystemen en renovatieplannen. TKI Urban Energy heeft tien innovatieve thema’s in de gebouwde omgeving onder de loep genomen. Waar staan we, is de ontwikkeling op weg om het verschil te maken, versnellen we genoeg en wat zijn de uitdagingen waar we nog voor staan? Het onderzoek is uitgevoerd door TNO samen met diverse experts per thema. TNO is de Nederlandse organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek.

De volgende thema’s zijn onder de loep genomen:

  • Zonnepanelen op daken (van huizen, fabriekshallen) en op land
  • Renoveren via de lopende band (industrialisatie van renovatieconcepten)
  • Gedrag van woningeigenaren (drijfveren en barrières)
  • Warmtepompen (de vervanger van de cv-ketel)
  • Warmte-afgiftesystemen (van ketel tot kachel – het geheel van verwarming en koeling)
  • Tapwater (over de stijging van de vraag en energiebehoefte van warm water)
  • Ventilatiesystemen (over hoe isolatie ook de noodzaak tot ventilatie vergroot)
  • Warmteopslag (hoe gebruik je de hitte van de zomer als verwarming in de winter of hoe benut je een overschot aan elektriciteit)
  • Warmtenetten (verwarming op wijkniveau)
  • De arbeidsmarkt (de beschikbaarheid van voldoende personeel)
  • Energiecollectieven – van energyhubs tot energiecoöperaties

Op alle thema’s gaan de ontwikkelingen in sneltreinvaart en kan er nog veel potentieel worden ontsloten. Michiel Kirch, directeur TKI Urban Energy: "Investeren in innovatie loont. Tegelijkertijd liggen er uitdagingen voor iedereen om nieuwsgierig te blijven naar de innovaties die er zijn; van bewoners, warmtebedrijven, woningbouwcorporaties tot aannemers en gemeenten. Techneuten en gedragsdeskundigen moeten hiervoor de handen permanent ineenslaan. Om de versnelling te helpen is daarnaast meer standaardisatie nodig (plug & play van installaties, industrialisatie van de bouw) en kan de overheid een duidelijker regierol innemen."

Het onderzoek van TNO in opdracht van TKI Urban Energy heeft niet tot doel één oplossing te geven, de trends worden volgens drie ’potentiële marktontwikkelingen’ uitgewerkt. Deze kunnen dienen als handvatten bij het uitrollen en bedenken van nieuw beleid, nieuwe doelen en innovaties. 

De mens als beperkende factor

Wat opvalt aan de interviews is dat de opschaling in sommige gevallen gebaat is bij (technologische) innovaties, maar vaak ontbreekt het aan:

  1. Het vertrouwen in en de bekendheid met de technologie en de voordelen ervan.
  2. Een goede businesscase waardoor er een prikkel is om te investeren.
  3. Een gunstige context voor de implementatie. Zo denken bijvoorbeeld warmtebedrijven en woningcorporaties bij warmtenetten nog niet altijd aan lage temperatuurnetten en kijken projectontwikkelaars bij renovatie nog te weinig naar fabrieksoplossingen. En dat terwijl de doorontwikkeling van de innovatie vaak sneller gaat dan de kennisvergaring. Het trendrapport wil daar verandering in brengen. 

Plug & Play 

Er is een tekort aan (specialistische) arbeidskrachten om de energietransitie uit te voeren en op te schalen. Behalve investeren in meer personeel, zijn er ook allerlei innovaties die arbeidsbesparend zijn. Om de installatie van warmtepompen en ventilatiesystemen te versnellen kunnen plug & play-methoden een grote bijdrage leveren aan het verminderen van de benodigde arbeidsuren, van kosten en van expertise. 

De lopende band

Daarnaast zijn ‘lopende banden’ voor renovatie zeer kansrijk. Steeds meer consortia van bedrijven ontwikkelen totaalconcepten waarbij in een paar dagen een hele woning volledig verduurzaamd kan worden. Dat kan alleen maar dankzij gestandaardiseerde voorbereiding van de verbouwing in een industriële setting (de lopende band). Het bestaan van een industriële aanpak van renovatie van bestaande woningen is nog onbekend bij velen, waardoor de vraag ernaar erg beperkt is.

Regierol overheid

Een duidelijke visie en beleid vanuit de overheid kan de opschaling in de gebouwde omgeving ondersteunen door een gunstige context te creëren. Dat is gedaan met de cv-ketelvervanging door een (hybride) warmtepomp en er is meer laaghangend fruit. Bijvoorbeeld met subsidies voor ventilatiesystemen en warmteopslag.

Over het onderzoek

TNO heeft dit trendonderzoek uitgevoerd in opdracht van TKI Urban Energy. Het is opgebouwd naar tien verschillende thema’s. Per thema zijn meerdere experts geïnterviewd over de huidige en toekomstige ontwikkelingen. Er worden knelpunten, ontwikkelingen en randvoorwaarden genoemd per thema. Dit alles gerelateerd aan de impact van investeringen in de technologie op CO2-emissiereductie en nationale kosten. Daarbij worden drie scenario’s uitgewerkt: verdubbeling (dus twee keer zoveel toepassing dan berekend in de KEV), natuurlijk moment (toepassing van de technologie bij vervanging) en technisch potentieel (maximale toepassing van de techniek, zo snel mogelijk). 

De duurzame verbouwing-podcast

De podcast is speciaal voor iedereen die werkt in of aan de versnelling van de gebouwde omgeving en interesse heeft in het trendrapport. De afleveringen zijn op onderwerp en kunnen los van elkaar geluisterd worden. 

Je kunt de podcastafleveringen beluisteren via het podcastplatform van de Topsector Energie: Podbean, of afspelen via Spotify, Apple Podcasts of Google Podcasts

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

De kracht van geografische data voor een breder publiek

22 mrt om 12:00 uur

Actuele vraagstukken als de woningnood en klimaatverandering vragen om oplossingen die moeten komen van…

Lees verder »
descriptionArtikel

Vijf maatregelen om funderingsschade goed aan te pakken

1 mrt om 10:00 uur

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur verwacht dat vierhonderdduizend panden in Nederland te maken…

Lees verder »
descriptionArtikel

Symposium over de kansen voor waterrijk bouwen

29 feb om 07:30 uur

Tijdens het symposium Building the Future, op maandag 18 maart in Zwolle, wordt ingegaan op stedenbouwkundige…

Lees verder »
descriptionArtikel

Metamorfose van de lelijkste straat van Arnhem

28 feb om 07:30 uur

Het Centrum Architectuur, Stedenbouw en Landschap van Arnhem (CASA) beloonde de Ingenieur J.P. van…

Lees verder »
descriptionArtikel

Droge voeten in je woning dankzij groennorm

23 feb om 07:30 uur

Drie grote banken pleitten deze week voor de invoering van een klimaatlabel voor koopwoningen. Maar wat nu als…

Lees verder »
descriptionArtikel

Nieuwe rekentool om CO₂-uitstoot terug te dringen

20 feb om 11:30 uur

Een groot deel van de CO₂-uitstoot in de bouw wordt toegeschreven aan het bouwen van nieuwe gebouwen. De…

Lees verder »
descriptionArtikel

Nieuwe groennorm steden vergt vele miljarden

13 feb om 07:30 uur

Geen enkele bestaande norm in Nederland stelt kwaliteitseisen aan groenvoorzieningen. Mocht er alsnog een…

Lees verder »
descriptionArtikel

Seminar De Bewoner Centraal 2.0 zet grote stappen vooruit

9 feb om 10:25 uur

De grootste uitdaging om de bestaande woningvoorraad te verduurzamen is niet de…

Lees verder »