Gerenoveerd Schoenenkwartier is nieuw hoofdstuk in historisch stadscentrum Waalwijk

woensdag 15 februari 2023

De keramische tegelwand is een eyecatcher in het entreegebied van het nieuwe Museum 'Het Schoenenkwartier'. Foto: Stijn Bollaert

Van een benauwend jaren tachtig- kantoorgebouw met lage plafonds een eigentijds museum maken. Civic Architects is er met glans in geslaagd bij de renovatie en transformatie van Het Schoenenkwartier in Waalwijk.

Het Schoenenkwartier is een nieuw museum en innovatief kenniscentrum voor schoenenontwerp, schoenenproductie en schoenenmode in het centrum van Waalwijk, dé Nederlandse leer- en schoenenstad. Het is gehuisvest in een rijksmonumentaal gebouwencomplex uit de jaren dertig, van architect Alexander Kropholler, dat deels is gerenoveerd, getransformeerd en uitgebreid. De gebouwen huisvesten nu een collectie van twaalfduizend schoenen, enkele vaste tentoonstellingen, een kenniscentrum met onderzoeksbibliotheek, workshopruimte en auditorium, museumcafé met winkel en laboratoria voor ontwerp en prototyping. 

Waalwijk is groot geworden door de industriële ontwikkeling van een lokaal ambacht, maar worstelt tegelijkertijd met zijn toekomst. De leerbewerking en schoenfabricage vormden de cultuur, economie en trots van de regio ‘de Langstraat’ als internationale speler, maar de leer- en schoenenproductie is inmiddels verdwenen. Wel zijn er nog afdelingen van grote en kleine schoenenmerken en het in 1954 opgerichte Schoenen- en leermuseum. Het gebouw is een combinatie van een museum en een innovatiecentrum, verweven in één levend geheel. Tussen de tentoonstellingszalen bevindt zich een onderzoeksbibliotheek. Verder zijn er verschillende innovatie- en ontwerplabs voor onderwijs en zogenaamde 'artists in residence' (kunstenaars die tijdelijk een woning betrekken). Ook zijn er mogelijkheden voor congressen en bedrijfspresentaties. 

Overdekt stadspleintje

Het Schoenenkwartier bevindt zich in het hart van het historische stadscentrum aan het Raadhuisplein, de locatie waar in de vorige eeuw het raadhuis en het gemeentehuis waren gehuisvest. De algemene functies van het museum, zoals het werkcafé met de open werklabs, zijn direct zichtbaar vanaf het plein en zijn tevens publiek toegankelijk, ook voor mensen die niet voor de tentoonstellingen komen. De gastvrije publieke uitstraling is ook merkbaar als je het gebouw binnen gaat door de historische arcades met royale taats- en schuifdeuren. Het entreegebied is volledig geopend en centraal door het gebouw loopt een binnenbestrating met een klinkerpatroon, dat doet denken aan een overdekt stadspleintje.

Schoenenkwartier Waalwijk
Foto: Stijn Bollaert

Levensverhaal van het gebouw

Het ‘raadhuisensemble’ is één van de belangrijkste gebouwcomplexen van architect Alexander Kropholler uit de jaren dertig, dat in fases is gerealiseerd en al eens is uitgebreid in de jaren tachtig. De gebouwen zijn deels aangepast, deels gerenoveerd en uitgebreid met een nieuw gebouwdeel. De herkenbare Krophollerprincipes en -details zijn hersteld bij de renovatie en inspireerden ook het nieuwe ontwerp. De oorspronkelijke opzet van de open arcades en de kiosk aan het plein is versterkt met nieuwe getoogde kozijnen, gemaakt uit dik eikenhout. 

De nieuwe tuinzaal heeft een bakstenen kopgevel, precies hoog genoeg om het nieuwe museum goed zichtbaar te maken vanaf het raadhuisplein, maar laag genoeg om niet alle aandacht op zich te vestigen. Net zoals bij de historische gebouwen zijn hier grootformaat bakstenen met brede voegen gebruikt, die door hun diagonaal verspringende metselverband heel subtiel verwijzen naar de kapvormen van de andere gebouwdelen. Daarmee is de toevoeging geen eigenwijs modieus icoon, maar een logisch nieuw hoofdstuk in het totaalverhaal van het historisch gelaagde gebouwensemble, dat met deze werkwijze nog een lange toekomst voor zich heeft.

Foto: Stijn Bollaert
Foto: Stijn Bollaert

Architectuur voor iedereen

Het gebouw heeft een andere opzet en atmosfeer dan traditionele musea. De schoenencollectie is groot, omvangrijk en bijzonder, maar de beoogde doelgroepen (van internationale mode-experts tot gezinnen uit de buurt) hebben allemaal andere verwachtingen, behoeftes en spanningsbogen. Daarom is het gebouw zo gemaakt, dat ieder zijn of haar eigen weg kan bepalen. Door slim geplaatste trappen en routes is het mogelijk om shortcuts te maken en alleen langs de highlights te gaan en één tentoonstelling heel precies te bestuderen. Je kunt het museum echter ook op klassieke wijze bezoeken en de volledig uitgedachte route volgen.

De toon in het complex wordt gezet door vertrouwde materialen zoals bakstenen, staal, beton en hout. Ze versterken de sfeer van de collectie en van het historische gebouw en vormen één gesammtkunstwerk. Dit zorgt er mede voor dat het gebouw ook welkom voelt voor mensen die zich doorgaans wat onwennig kunnen voelen in abstracte museale ruimtes omdat ze er niet zo vaak komen. De gekozen échte materialen en de gebruikte geometrische vormen zijn doelgroepoverstijgend in die zin dat ze een beroep doen op universele ervaringen van de menselijke zintuigen; van zicht tot gehoor, van tast tot geur.

Foto: Stijn Bollaert
Foto: Stijn Bollaert

Proeftuin voor circulaire technieken

Met de verschillende ontwerp- en maaklabs biedt het Schoenenkwartier ruimte aan ontwerpers, onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven om te experimenteren met nieuwe circulaire technieken. Het idee om van een benauwend jaren tachtig kantoorgebouw met lage plafonds tóch museale ruimtes te maken, door er op een bijzondere manier delen uit weg te zagen en zo veel mogelijk te behouden, is hiervan een voorbeeld. De onbetwiste eyecatcher in het entreegebied is de experimentele keramische tegelwand, ontwikkeld in samenwerking met het bureau La-Di-Da.
 

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Flatbrand Valencia: ‘Grote probleem is naleving eisen’

27 feb om 07:30 uur

Na de verschrikkelijke brand in de Grenfelltoren in Londen (2017) roept de recente brand van een flatgebouw in…

Lees verder »
descriptionArtikel

Nieuwe zorgvisie met toekomstige woonvormen

14 feb om 07:30 uur

Met een nieuwe, eigen zorgvisie - ‘Wonen met Zorg’ - wil INBO het gesprek aangaan met betrokkenen op het gebied…

Lees verder »
descriptionArtikel

Gemeente Kampen gaat voor hoogste circulaire doel

8 feb om 07:30 uur

Met de ambitie om het meest circulaire schoolgebouw van Nederland te realiseren, nam de Gemeente Kampen een…

Lees verder »
descriptionArtikel

Fusie van belangen bevordert duurzame woningbouw

9 jan om 14:50 uur

Eind deze maand gaan experts en betrokkenen in het seminar De Bewoner Centraal 2.0 (30 januari, Utrecht) dieper…

Lees verder »
descriptionArtikel

2024: nieuwe wetten, nieuwe kansen

22 dec 2023

Nog een paar dagen en het aloude Bouwbesluit verdwijnt in de prullenmand! Leve het nieuwe Besluit bouwwerken…

Lees verder »
descriptionArtikel

Zo breng je circulariteit in de praktijk

8 dec 2023

Op de dag dat de lancering van Het Nieuwe Normaal 1.0 in Amersfoort de circulariteit een reuze versnelling gaf…

Lees verder »
descriptionArtikel

WeerWoord 2030 biedt antwoorden voor klimaatverandering

30 nov 2023

De wereld gaat vanaf vanavond in Dubai opnieuw op zoek naar antwoorden die moeten leiden tot een daling van het…

Lees verder »
descriptionArtikel

Welke overheden mikken op echt duurzame aanbestedingen?

15 nov 2023

Het Aanbestedingsinstituut beoordeelt jaarlijks de duurzaamheid van publieke opdrachtgevers. Daaruit komt ten…

Lees verder »