De strategie achter het succes van innovatiedistricten

Als Paul Jansen, associate director Organised Innovation Spaces van Arup, aan de slag gaat met de haalbaarheid en business case van innovatiedistricten of scienceparken, spelen er drie zaken: “Uiteraard het vastgoed, het gebied en de openbare ruimte, maar daarnaast ook de sociaaleconomische kant. Hoe kun je bijvoorbeeld een community binnen een bepaald ecosysteem stimuleren en wat is het economisch profiel van zo’n gebied? Je bent er dus niet als je louter het etiket ‘innovatie’ op een gebied plakt. Dat is echt de grootste misvatting die er is”, aldus Jansen. 

Sleuteltechnologie

Jansen zag voorheen vergelijkbare gebieden, zoals automotive, hightech of lifescience campussen die één duidelijke sector huisvestten. Jansen vertelt verder: “Inmiddels zijn er breder georiënteerde campussen ontstaan. Met een gemeenschappelijke basis van kennis, waarbij enabling technologies centraal staan, zoals kunstmatige intelligentie, kwantumtechnologieën of technieken voor stedelijke vraagstukken. In het verleden zag je cross-overs tussen de vergelijkbare partijen op een campus, maar tegenwoordig zien we meer een focus op die sleuteltechnologieën. Als een bedrijf, kennisinstelling of ziekenhuis zich dan daarmee bezighoudt, is het welkom in zo’n gebied.”

“Die ontwikkeling”, vervolgt Jansen, “heeft ook te maken met de opkomst van innovatiedistricten die veel meer binnenstedelijk zijn en niet zo scherp zijn afgebakend. Mede daarom vind ik het interessant dat die sociaaleconomische kant zo belangrijk en leidend is bij dit soort gebiedsontwikkelingen. Natuurlijk moet het vastgoed in orde zijn en het gebied moet goed functioneren, maar dat is allemaal randvoorwaardelijk aan de meer sociaaleconomische activiteiten. Waar het vastgoed zelf voorheen vaak een belangrijk startpunt was, is zo’n innovatiedistrict nu juist het beginpunt om zaken als startups te ondersteunen of begeleiden.” 

Community building

Dus naast de fysieke kant van zo’n gebied, en de business support, is Arup ook bezig om het ontstaan van een community te stimuleren. Dat betreft per district verschillende soorten programma’s voor community building. Jansen: “Er zijn grofweg twee verschillende soorten van activiteiten. De ‘afdeling feesten en partijen’, zoals een barbecue, kerstborrel of sporttoernooi, en de meer professionele activiteiten, zoals conferenties, congressen of hackathons. Inmiddels zien we zelfs meerdere communities binnen zo’n ecosysteem ontstaan. Zoals studenten rondom een universiteit, een business community of een startup community. Dat maakt het complexer, maar zul je actief moeten programmeren, want zo’n community ontstaat niet vanzelf. Voor al die activiteiten moet daarom een managementorganisatie aan de lat staan.”

Samen met onder andere de Hogeschool Rotterdam, het Techniek College Rotterdam, de gemeente en het havenbedrijf is Arup nu ook bezig met een strategie, visie en community building voor het Rotterdam Makers District. “Datzelfde deden we voor de Noviotech Campus in Nijmegen. Dat gaat vaak meer over de organisatievorm en financiering van allerlei activiteiten en is veel minder zichtbaar dan het gebouw zelf.” 

Toch zijn ook fysieke ingrepen van belang, aldus Jansen. Naast het opstellen van een ontwikkelstrategie, business case en programmering zijn het ook de technici en engineers van Arup die als vanouds hun bijdrage aan het geheel leveren. “Met het gebouwontwerp, de inrichting van het gebied en met bepaalde ontwerpprincipes kun je ervoor zorgen dat je zo’n community extra stimuleert. Zo kun je met een actieve plint, een atrium of een grote trappartij toevallige ontmoetingen proberen te stimuleren. Op de High Tech Campus in Eindhoven zijn er bedrijven waar een eigen lunchfaciliteit niet is toegestaan, waardoor je wordt gestimuleerd om naar de centrale strip met alle restaurantjes te gaan. Wat weer bijdraagt aan het creëren van een community.”

Woningen

Met de opkomst van binnenstedelijke innovatiedistricten worden het gebieden waar jongeren niet alleen leren en werken, maar ook wonen en recreëren. Om voor jongeren aantrekkelijk te blijven, voegen bestaande scienceparken daarom nu ook woningen toe. Jansen: “Woningen voor studenten zorgen voor veel meer levendigheid en voor een veel actiever gebied. Succesvolle bedrijven willen er echter ook kunnen doorgroeien, zodat er wel druk zit op de beschikbare ruimte.” Vanzelfsprekend is voorts de mobiliteit en goede bereikbaarheid een onderdeel van het brede adviseren dat Arup - in Nederland inmiddels 25 jaar jong - doet. 

“Deze ontwikkelingen”, weet Jansen, “duren snel tien, twintig, dertig jaar, wat vraagt om een flexibele ontwikkelstrategie. En omdat er veel partijen bij betrokken zijn, is de juiste governance van dit soort gebieden erg belangrijk. Daar zijn veel verschillende vormen van mogelijk en dat heeft ook te maken met de soort financiering. Voorts is het rapporteren over de impact en het succes een belangrijk onderdeel, anders ben je steeds veel tijd kwijt met het verantwoorden van je bestaansrecht.” 

Het succes zorgt er volgens Jansen ten slotte ook voor dat ‘innovatiedistrict’ soms een modewoord voor binnenstedelijke transformaties is, terwijl daar niet echt sprake van is. Die populariteit is verklaarbaar: “Als je het goed doet, ontstaat er een bovengemiddelde groei van de werkgelegenheid. Maar als er naast wat commerciële ruimtes en woningen helemaal geen synergie is, en er gebeurt niets omdat er geen management actief is, moet je het woordje ‘innovatie’ strikt genomen van de deur afschroeven.”

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Foto (bovenaan): M4H Rotterdam Makers District (foto: Programma Bureau Rotterdam Makers District).