Hertzberger revisited: ontmoetingsgericht bouwen nog springlevend

dinsdag 22 oktober 2019
timer 4 min
“We moeten de bejaarden uit hun isolement halen”, zegt de commentaarstem in het promo-filmpje bij de opening van De Drie Hoven in Amsterdam (1975), en met een ruk trekt de zuster de krant weg voor het gezicht van de rustig lezende oudere dame. Ik moet altijd aan dit filmpje denken als het gaat over ontmoetingsgericht bouwen.

 

Columnist Daniëlle Harkes 


Dit voorval gebruiken we in de masterclass Bouwstenen voor de toekomst over hedendaagse woonvariaties voor ouderen. Wat het filmpje zo bijzonder maakt, is dat hoewel de beelden enorm verouderd overkomen – ik herken de vlinderbril van mijn moeder uit de jaren zeventig – de idealen nog springlevend zijn. 


Het complex De Drie Hoven, met een verzorgings- en een verpleegtehuis, is ontworpen door architect Herman Hertzberger die – zoals de commentaarstem het formuleert  bij de bouw zowel in architectonisch als sociaal opzicht rekening heeft gehouden met nieuwe principes en ideeën ten aanzien van huisvesting en verzorging van bejaarden. 

 

Het bevorderen van sociaal contact

Het gaat Hertzberger bovenal om het bevorderen van sociaal contact. Hij zoekt het in het ontwerp: gangen met ruimte voor zitjes voor een goed gesprek, binnenstraten met portieken die uitnodigen tot een buurpraatje, in de wooneenheden een venster met uitzicht op de binnenstraat, én in de voorzieningen: kapsalon, giro- en bankfilialen, biljart en winkel. In het café ontmoeten medebewoners en personeel elkaar. “En er wordt zeker niet alleen suikerwater geschonken”.  

 

Het terrein rond en tussen de gebouwen is opengesteld voor iedereen

Ook heeft Hertzberger oog voor de omgeving: het terrein rond en tussen de gebouwen is opengesteld voor iedereen waardoor er makkelijk contact ontstaat tussen de buurtbewoners en de bewoners. “Het isolement dat nog tal van bejaardenoorden kenmerkt wordt zo doorbroken.” 

 

De Drie Hoven sluit eind dit jaar de deuren

We zijn inmiddels 45 jaar verder. De Drie Hoven sluit eind dit jaar de deuren. Het complex voldoet niet meer aan de eisen die aan gebouwen voor intensieve zorg gesteld worden. De brandveiligheid en doorgankelijkheid zijn niet op orde en er zit veel asbest in het gebouw. Bewoners verhuizen met pijn in het hart naar andere locaties. Ze zijn gehecht aan hun plek, de onderlinge contacten en de activiteiten in het complex. In de VPRO-documentaire Uitgewoond komt hun verdriet indringend naar voren. 

 

Sociaal contact bevorderen door het ontwerp van het gebouw

Het streven van Hertzberger om sociaal contact te bevorderen door het ontwerp van het gebouw, het toevoegen van voorzieningen en oog te hebben voor de omgeving staat nog rechtovereind. Hoe maak je plekken in een gebouw waar bewoners elkaar ‘toevallig’ tegen kunnen komen? Mijn schoonvader van 100plus gaat in zijn appartementencomplex zes keer per dag even naar de brievenbussen om te kijken of er nog post is en dat levert altijd wel een praatje op.


Je kunt ook denken aan brede galerijen waar bewoners een zitje kunnen maken, aan voorzieningen op de begane grond zodat ‘de plint’ van het gebouw geen doodse omgeving is. Het grensgebied tussen privé en openbare ruimte is dé plek voor ‘toevallige’ ontmoetingen, waar publieke vertrouwdheid ontstaat en zorgt voor een thuisgevoel.  

 

Plekken waar mensen elkaar laagdrempelig kunnen ontmoeten

Ook bij de inrichting van wijken en buurten is het belangrijk ‘ontmoetingsgericht’ te ontwerpen. Pleinen, parkjes, skatebanen, speel-, beweeg- en moestuinen zijn plekken waar mensen elkaar laagdrempelig kunnen ontmoeten en waardoor voorkomen wordt dat niet alleen de ‘bejaarden’ uit 1975 maar ook de senioren van nu, en veel andere mensen, in een isolement terecht komen. 

 

ZorgSaamWonenCongres   

Tijdens het ZorgSaamWonen Congres op 15 november in Rotterdam keert ontmoetingsgericht bouwen regelmatig terug in sessies en projectbezoeken (safaris). Daniëlle Harkes is dagvoorzitter van dit congres. Danielle is sociaal gerontoloog, langdurig betrokken geweest bij het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg en sinds kort verbonden aan het ZorgSaamWonen platform. Ze is met Yvonne Witter auteur van het boek Bouwstenen voor de toekomst, 15 jaar werken aan samenhang in wonen, welzijn en zorg. 

 

 

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.
Hertzberger revisited: ontmoetingsgericht bouwen nog springlevend

Columnist Daniëlle Harkes

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Bouwiconen: Jimmy van der Aa trapt af met Peter Zumthor

27 mrt om 07:30 uur

In onze nieuwe rubriek Bouwiconen vragen we een Nederlandse architect naar het werk dat hem of haar veel…

Lees verder »
descriptionArtikel

De kracht van geografische data voor een breder publiek

22 mrt om 12:00 uur

Actuele vraagstukken als de woningnood en klimaatverandering vragen om oplossingen die moeten komen van…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kroniek van een aangekondigde nood

13 mrt om 16:00 uur

Het magazine Stedebouw & Architectuur is vernieuwd! Met onder meer de nieuwe rubrieken Bouwiconen, Rapport…

Lees verder »
descriptionArtikel

Vernieuwde Stedebouw & Architectuur: Gezondheid & Welzijn

6 mrt om 13:25 uur

Het fors vernieuwde nieuwe magazine van Stedebouw & Architectuur is net uit! In deze digitale editie zijn…

Lees verder »
descriptionArtikel

Vijf maatregelen om funderingsschade goed aan te pakken

1 mrt om 10:00 uur

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur verwacht dat vierhonderdduizend panden in Nederland te maken…

Lees verder »
descriptionArtikel

Symposium over de kansen voor waterrijk bouwen

29 feb om 07:30 uur

Tijdens het symposium Building the Future, op maandag 18 maart in Zwolle, wordt ingegaan op stedenbouwkundige…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kunstmatig versus kunstzinnig

19 feb om 15:30 uur

De afbeelding bij dit webartikel was te mooi om te laten liggen als cover van onze Innovatiecatalogus 2024 (…

Lees verder »
descriptionArtikel

Nieuwe zorgvisie met toekomstige woonvormen

14 feb om 07:30 uur

Met een nieuwe, eigen zorgvisie - ‘Wonen met Zorg’ - wil INBO het gesprek aangaan met betrokkenen op het gebied…

Lees verder »