Nieuw labgebouw toont potentie van hergebruik bouwmaterialen

woensdag 22 juli 2020
timer 5 min
Het nieuwe laboratorium Biopartner 5 op het Leiden Bio Science Park is opgebouwd uit maar liefst 165.000 kg staal dat 50 jaar lang de basis vormde van een nabijgelegen universiteitsgebouw. Het staal werd gedemonteerd, 750 meter verplaatst, op locatie bewerkt en vervolgens opnieuw opgebouwd als ‘donorskelet’ voor het nieuwe gebouw.

Opdrachtgever Thijs de Kleer, directeur Bio-Partner Center Leiden, schakelde Popma ter Steege Architecten (PTSA) in om een 'iconisch gebouw' te ontwerpen. PTSA ontwierp daarop een demontabel gebouw en ontwikkelde een keur aan ideeën om het verbruik van grondstoffen, energie en water te verminderen. Daarbij werd een strategie voorgesteld om in de loop van het ontwerptraject potentieel herbruikbare materialen te scouten en zelf in te kopen.


Josse Popma van PTSA: “Hergebruik heeft een geweldig positieve invloed op de milieuimpact van bouwen. De praktijk van serieus hergebruik in de bouw staat echter nog in de kinderschoenen. Het is dus de kunst om zelf sloopprojecten te vinden, de kansen te zien en oplossingen voor hergebruik te bedenken. Het leek logisch om zo dicht mogelijk bij de bouwlocatie te starten met zoeken. Toch hadden we het definitief ontwerp al zo goed als af toen we ons donorstaal ontdekten.”

Donorgebouw

Voor het laboratorium is gebruik gemaakt van een volledige hoofddraagconstructie van gebruikt staal. Dit bood een kans voor PTSA om in te zetten op het hergebruik van het casco, waarvoor het ontwerp geheel werd aangepast om de oude constructie in het nieuwe gebouw in te passen. 



Paul Korthagen van IMd Raadgevende Ingenieurs: “Vaak wordt het staal uit die gebouwen tot schroot verwerkt terwijl het als donorskelet een veel hoogwaardiger bestemming zou kunnen krijgen. Uit eerdere projecten weten we dat het risico bij hergebruikt staal is dat de denkwijze gelijk is aan nieuw staal. Dat wil zeggen: na de sloop wordt het tweedehands staal naar een fabriek gesleept, helemaal schoongemaakt en verwerkt tot zo goed als nieuwe staalprofielen. Met een donorpand om de hoek was de ambitie van IMd nog sterker om het staal alleen te transporteren naar de nieuwe locatie een paar straten verder en hiermee de milieuwinst te vergroten en allerlei kosten te voorkomen. De focus kwam te liggen op het bedenken van nieuwe verbindingen, waarmee het staal direct op de bouwplaats kon worden verwerkt.”

Hergebruikte constructie

Op basis van de donorconstructie maakte IMd een nieuw constructief ontwerp waarbij gekeken is naar de mogelijkheden die de bestaande profielen bieden. In plaats van de constructie simpelweg te verzagen tot losse kolommen en liggers en opnieuw te verbinden, werd bedacht de bestaande knopen als stabiliteitsportalen in te zetten in een nieuw constructief ontwerp. Hierdoor zijn de elementen van Gorlaeus in grotere onderdelen hergebruikt. De bestaande constructie bleef meer aan elkaar verbonden, waardoor het aantal zaagsnedes zijn beperkt en minder nieuwe verbindingen nodig waren.


Doordat de verbindingen van Biopartner 5 met zo min mogelijk laswerk zijn ontworpen, bleef ook de ambitie om een demontabel gebouw te maken overeind staan. Korthagen: “Hierdoor wordt niet alleen een onverwachte kringloop voor de Gorlaeus Hoogbouw gemaakt, maar ook een nieuwe kringloop voorbereid. Het labgebouw kan ook weer uit elkaar gehaald worden en opnieuw opgebouwd.”



Verbonden

Inmiddels is de hergebruikte constructie opgebouwd op zijn nieuwe plek en in het hoogste punt bereikt. De oplevering van het project staat gepland voor begin 2021, precies 50 jaar na de bouw van de oorspronkelijke constructie van de Gorlaeus Hoogbouw in 1971. Thijs de Kleer van Biopartner: “Het ‘nieuwe’ gebouw van Biopartner is door hergebruik verbonden aan het gebied, aan de geschiedenis van deze campus. En wij zijn als bedrijf door dit proces weer meer verbonden met onze omgeving, met andere instellingen die zich aan die project hebben gelieerd.”


Die verbondenheid is ook wat architect en constructeur willen benadrukken. Ter Steege van PTSA: “Duurzame groei bestaat eigenlijk niet als je het ons vraagt. Voor een architect is dat best een lastig gegeven, aangezien wij graag ontwerpen om te bouwen. Minder bouwen zou goed zijn.” Popma van PTSA: "En hergebruik is daarna echt key en het belangrijkste daarin is dat we durven afhankelijk van elkaar te zijn, en onszelf afhankelijk op te stellen. Het gaat om de connecties leggen tussen werkgebieden in plaats van dat we allemaal ons eigen ding doen. Door te gaan praten met de universiteit, met de sloper van het oude gebouw en met de aannemer en staalbouwer van het nieuwe gebouw en samen oplossingen te bedenken voor de uitdagingen die er bij een niet-traditioneel bouwproject als deze komen kijken.”


Korthagen (IMd):” Ik voorzie dat we het in de toekomst niet meer hebben over nieuwbouw versus hergebruik. Maar over bouw waarbij je zoveel mogelijk hergebruikt. En dat is het meest haalbaar als materialen dichtbij geoogst worden. Ga lokaal kijken wat mogelijk is. Wat is er in de omgeving? En pas je ontwerpproces daarop aan, door te ontwerpen op basis van de beschikbare materialen.”

 

200701_BioPartner5_film from FCFilm on Vimeo.

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Bouwiconen: Jimmy van der Aa trapt af met Peter Zumthor

27 mrt om 07:30 uur

In onze nieuwe rubriek Bouwiconen vragen we een Nederlandse architect naar het werk dat hem of haar veel…

Lees verder »
descriptionArtikel

Met vuistregels voor houtbouw besparen op de kosten

26 mrt om 12:00 uur

Om bouwen met hout echt te kunnen opschalen, heeft INBO een gids uitgebracht met tal van basisprincipes voor…

Lees verder »

De mens achter duurzame dakbedekking

4 mrt om 07:30 uur

Wie op zoek is naar duurzame bitumineuze dakbedekking komt al snel uit bij Wédéflex. Het bedrijf uit Den Bosch…

Lees verder »
descriptionArtikel

Symposium over de kansen voor waterrijk bouwen

29 feb om 07:30 uur

Tijdens het symposium Building the Future, op maandag 18 maart in Zwolle, wordt ingegaan op stedenbouwkundige…

Lees verder »
descriptionArtikel

Nieuwe rekentool om CO₂-uitstoot terug te dringen

20 feb om 11:30 uur

Een groot deel van de CO₂-uitstoot in de bouw wordt toegeschreven aan het bouwen van nieuwe gebouwen. De…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kunstmatig versus kunstzinnig

19 feb om 15:30 uur

De afbeelding bij dit webartikel was te mooi om te laten liggen als cover van onze Innovatiecatalogus 2024 (…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kunstmatige intelligentie bedreiging voor architect?

9 feb om 07:30 uur

Als redactie kunnen we niet meer heen om kunstmatige intelligentie (AI), maar hoe zit dat in de bouwwereld?…

Lees verder »
descriptionArtikel

Gemeente Kampen gaat voor hoogste circulaire doel

8 feb om 07:30 uur

Met de ambitie om het meest circulaire schoolgebouw van Nederland te realiseren, nam de Gemeente Kampen een…

Lees verder »